Бу кюнледе «Заман» газетни редакциясыны келечилери окъуучула бла тёрели тюбешиуге Урван элни сайлап, ары баргъандыла. Алагъа анда жашагъан таулула жарыкъ тюбегендиле. Ушакъ жылыулу халда баргъанды.
Газетни баш редактору Къонакъланы Хасан, жыйылгъан жамауатны журналист нёгерлери бла танышдыргъандан сора, халкъыбызны малкъар тилде чыкъгъан басма органларыны магъаналарын эсгергенди, ызы бла газетни тарыхыны юсюнден бир къауум шарт айтханды.
– Газет бизни халкъыбызны летописиди, аны тарыхын жазгъан басма органыды. Документча, бир шарт. Малкъар халкъ не заманда къаллай болумлада жашагъанын, аны къаллай адамлары тарыхха киргенлерин, ол къаллай тёреле, адетле, жорукъла бла жашау къургъанын да миллет газет билдиргенлей турады, – дегенди. Къонакъ улу, таулу халкъны бар интеллигенциясы андан чыкъгъанын белгилеп, бюгюн а ана тилибизни болуму бек къайгъы этдиргенин да эсгертгенди.
Хасан Азретович быллай тюбешиуле окъуучула ючюн этилгенлерин, урванчы окъуучуларыбыз газетге не багъа бергенлерин, анда не зат кёрюрге, окъургъа излегенлерин да билирге сюйгенин ачыкълагъанды.
Атталаны Жамалны жашы Алий, урванчыла малкъар, къабарты, орус газетни да окъугъанларын айтып, сёзюн аны бла башлагъанды.
– Мында жашагъан таулула ана тилибизде чыкъгъан газетге бир заманда да уллу кёллю болмагъандыла. Атам алып тургъанды алгъа «Коммунизмге жол» газетни, артда «Заманны». Мен да ол ызны бардырама. Газетни аллындан ахырына дери окъуйма. Аны магъана, кёрюмдю жаны бла да ёсюуюн кёреме. Биринчи бет официал материаллагъа бериледи, андан арысында не да жазылады.
Кёп болмай радиогъа тынгылайма да, миллет газетни юсюнден, муну, аны юсюнден жазмайдыла деп, жарсыуларын айтадыла. Мен оюм этгенден, ала бизни газетибизни окъумайдыла да, билмейдиле анда не болгъанын, андан айтадыла алай. Биринчи къарап, кёрюп, андан сора айтыргъа керекди аны юсюнден сёз. Халкъны къайгъыларын ачыкълагъанлай турасыз. Сёз ючюн, ресторанлада баргъан тойладан башлап, бюгюн ана тилибизни болумуна дери жазасыз, халкъны оюмун сурап. Сау болсун Тетууланы Хадис, кёп керекли затланы айтады адет-тёре жаны бла да радиода. Жарсыугъа, радиода эшитгенинг унутулгъан да этер, газетде басмаланнганны уа бир кюн жетишмесенг, башха кюн окъурса, – дегенди.
Ол, «Заман» газетни не жаны бла да дуниялыкъдан толу хапар берирге итиннгенин чертип, журналистледен анда эллени, тукъумланы къуралыуларындан хапарла, жаш адамлагъа, адет-тёреге аталгъан материалланы кёбюрек берирлерин тилегенди. Дагъыда Атталаны Алий газет кётюрюрге боллукъ проблемаладан бирин белгилегенди. Бек биринчиден, ол гъарш илмугъа уллу къошумчулукъ этген Энейланы Тимурну атын «Кюн шахар» сабий чыгъармачылыкъ академиягъа атаргъа тийишли болгъанын айтханды. Алий дагъыда тепсеу искусствону файгъамбары, «Кабардинкагъа», «Балкариягъа» да къыйыны кирген Улбашланы Мутайгъа аталгъан эсгертме болса, тюзге санагъанын да билдиргенди. Ол сёзюн газетчилеге алгъыш бла бошагъанды.
Ызы бла Атталаны Рамазанны жашы Сайдуллах сёлешгенди.
– Биз мында туугъанбыз. Бизни заманыбызда школда малкъар тилден дерсле болмагъандыла. Бюгюн, насыпха, устаз да барды, дерсле да барадыла, сабийчикле окъуйдула. Ол заманда уа аллай онг болмай, къабарты тилни дерслерине жюрюгенбиз, артыкъ аламат окъуялмайбыз ана тилибизде. Болсада кюрешебиз, газетни да алабыз, – дегенди. – Республикада бола тургъан ишлени юслеринден, Правительствода болгъандан сора да, кенгирек жазсагъыз, бизни ыразы этерик эдигиз. Дагъыда эрттегили нарт сёзлени, айтыуланы сюйюп окъуйбуз. Анабыз бир да келишдирип айтыучу эди аланы, жазып турмагъаныма сокъуранама. Ол затха уллу кёллю болургъа жарамаз, аллай бир рубрика къурасагъыз эди.
Сайдуллах дагъыда бир шартны энчилегенди: «Бу биз жашагъан элни иги адетлери кёпдюле. Сёз ючюн, тау элге барабыз бушуугъа. Анда ол биз къайгъы сёз берлик адамланы андан-мындан соруп излейбиз. Бу элде уа, аллай иш болса, барысы да бир жерде сюелип, дууа этедиле, къайгъы сёз аладыла. Аны айтсакъ, сиз къабартылы болгъансыз деп, кёл ашайдыла бизникиле. Алай тюйюлдю, иги затны, ол кимден келсе да, адам кесине юлгю этерге керекди».
Жаболаны Хакимни жашы Абдулкерим ана тилибизни, аны сакълауну магъанасыны, амалларыны юслеринден газет асламыракъ жазарын тилегенди. Алайда жыйылгъанла ана тилни сакълаугъа халкъ – ата-ана, школ, жамауат бирден итинирге керегин бирча белгилегендиле.
Ушакъны ахырында Къонакъланы Хасан, газетни электрон тюрлюсю, электрон почтасы болгъанларын да айтып, окъуучула газетде не зат кёрюрге сюйгенлерин, андан не излегенлерин ары жазып, сёлешип айтыргъа боллукъларын эсгертгенди.
Кертиланы Сакинат.
