«КЪОЛУНГУ ЫЧХЫНДЫРГЪАН КЮНЮМДЕ…»

Эшикни акъырын жабып, палатадан чыгъып кетген жашны алай этерин сакълагъанча:

– Кечгинлик бер, Зурият. Кесими жашаууму къураялмадым. Сеникин да буздум. Насыплы эталмадым. Жашым ючюн а сау бол, – дейди Хадис, аллында олтургъан тиширыудан тансыгъын алыргъа сюйгенча, кёзюн андан алалмай.

– Къой, энди аны несин айтаса, – дейди сюйдюмлю тиширыу, сыйдам таралып, жыйылып тургъан агъы танылгъан чачын артха сылай.

– Билемисе,  мен режиссёргъа окъургъа нек баргъан эдим?

Зурият сейир этеди Хадис анга кёп кере айтхан затларын унутуп тургъанына. Биледи ол, кёп затны биледи баш иесини юсюнден. Алай жукъ айтмайды.

Хадис а, аны жууабын сакълай турмай, сёзюн андан ары бардырады.

– Школда окъуууму бошай туруп, атам бла анам мени юсюмден айта тургъанларын эшитеме. Кесинг билесе, атам Къасболат къаллай къаты адам болгъанын. Уллу къуллукълада ишлеп, отузунчу жыллада тутулуп, азат болуп да айланнганды. Анамы соруууна жууап эте, атам:

– Къаллай анаса сен, школну бошай тургъан жашынг не умут этгенин билмеген? Оллахий, бу орамны битеу биле болурса къызы, жашы да не деп тургъанларын, кесингикин билмейсе ансы. Алай айтханлыгъыма, ол оноу сора да турмайды бизден. Акъылында бир зат болур, – дейди. –

– Акъылында уа болур, ажашмасын ансы.

– Ол билген неди? Жырлагъан, къыл къобузда ойнагъан, гяпчи болуп айланнган. Артист болса не билейим ансы, андан башха не зат чыгъарыкъды сени телингден? Китап алып кёрмейме къолуна сора. Ол бирсиле айтханынга сыйыннган эте эдиле, бу уа…

– Ий Аллах ючюн, кёлюнг бламы айтаса?! Да ол а таулу жашха керек усталыкъмыды? Кет, кесинге, бизге да кюлдюрме халкъны, артист этип жашынгы.

– Ала, мен сени къарангылыгъынга сейир этеме. Кинодан, театрдан сюйген затынг болмай тургъанлай, алай къалай айтаса? Бу жол Москвагъа баргъанымда, Къайсын артистге, режиссёргъа окъугъан институтда ишлеген бир адам бла танышдыргъанды, Алексей деп. Жашны анга иерге керекди, башха амал болмаса. Аскерге алырла да кетерле, эки жылын тас этер…

Анамы тынгылап къойгъаны иги белги болуп, кесими ара шахаргъа хазырлай башладым.

Самолётха биринчи кере миннген эдим, къоркъуу ёхтемлик бла бирге алып жюрегими. Келип тюшгенлей, къарындашым тюбеди. Аны тургъан жерине келдик. Экинчи кюн атам айтхан адамгъа  ол Алексей дегеннге тюбедик. Насыпха,  архитектура институтха берип къояма къагъытларымы.

Ары къалай ётгениме бюгюн да сейир этеме, алай сурат этерге уа сабийлигимден сюйгенме. Атам да къууанады. Юч жыл окъуйма анда. Сора бир кюн окъугъан жеримде столда бир газетге тюртюледи кёзюм, анда уа режиссёргъа, театр художникге, сценаристге окъургъа чакъыра эдиле, иги стипендия да берирге айтып. Сора къалай эсе да ары барыргъа тюшеди эсиме.

Къарындашыма айтама да, ол а:

– Не режиссёр, не художник хапарла айтаса? Болсанг, бек игиледен бол. Алай болмаса уа… Сен аланы ишлерин кёргенмисе? Алада болгъан фахму къайда сенде? – деп, унамайды.

Андан сора атамы шуёхуна кире туруучу эдим да, анга барама. Алексей а:

– Аллай сагъыш бир келген эсе башынга, аны бир жары атып къутулаллыкъ тюйюлсе, кесимден билеме, – дейди. – Хайт де!

Сора юйретеди мени къайсы соруугъа къалай жууап этерге керек болгъанына. Алай аланы эсде тутар ючюн, бир тюрлю бир эсинг, билиминг болургъа керекди ол жаны бла. Мен а бош къараучу, артист-зат да тюйюл. Бир-бир соруулары уа бюгюн да эсимдеди.

Барама сынаугъа.

– Нек сайлагъанса бу усталыкъны, архитектура тура? Ол тынгылы институтну бизникине нек алышханынгы бир ангылат.

Жууабым а хазыр:

– Эрикгенден. Ол чертёж къангадан бир жанына кетерге сюйюп. Дагъыда, режиссёр не сценарист, художник окъуна болсам, анда алгъан архитектор билимими хайырланыргъа боллукъма.

Артда тюшеди эсиме Алексейни юйретгени. «Сабийликден умутумду ол», – деп айт», – деген эди ол. Айхай, заманында эсиме тюшсе уа. Анга да жарсыйма.

– Музыка бла аранг къалайды?

– Игиди. Тюйюшюрюк тюйюлбюз. Жырлайма, къыл къобуз согъама.

– Ахшы. Адабият бла уа къалайса? Жазыу иш бла кюрешемисе?

– Угъай. Эртте назмула жазгъан бир къылыгъым болуучу эди ансы, бусагъатда уа угъай.

– Айталлыкъмыса бирин окъуна?

– Нени?

– Назмуларынгдан бирин.

– Айтайым:

Танг атады, кюн тиеди,

Жигитлик бизге тёреди.

Къылычын тутуп, Чапай,

Душманнга чапды алай…

Комиссияда олтургъанла кюлдюле.

(«Къалай тутуп турады бу аны эсинде?» - деп, сейир этеди Зурият.)

– Анам бек жаратхан эди, анга айтханымда…

Эшитмегенча этдиле.

– Театр кружокда оюнлагъа къатышханынг болгъанмыды?

– Угъай. Студент отрядлада чыганлыла бла ишлеген эдик да, ала бла жырлагъанма ансы. Дауурбас къагъа да билеме. Пионер болгъанымда юйреннгенме.

– Сурат бла уа ортанг къалайды?

– Бек сюеме суратха тюшерге. Нёгерлериме, ата-анама иеме элиме.

– Кесинг а ишлеймисе сурат?

– Уллу художникле тургъанлай… Айыпды. Серовну, Репинни, Айвазовскийними хорларыкъма, сурат этип?

– Орус тилге уста болгъаннгы кёрдюк. Андан сора уа не тилни билесе?

– Ана тилни.

– Тыш къыраллы тилледен дейме.

– Малкъар тил, мени ана тилим, тюрк тиллени мурдорун салгъанды. Аны билген алтмыш къыралда ангылаталлыкъды оюмун.

– Жаш адамса алыкъа, юйренирге заманынг барды.

– Не акъылгъа келгенибизни билдирирбиз…

Комиссияда олтургъанланы бетлери жарымагъанларын кёрюп, келгениме сокъуранама. Эшик таба атлагъанымлай, къолумда тутхан папкамы тюшюреме да, андан сени мен карандаш бла этген суратларынг жайылып, юй тюбюн толтурадыла. Уялама да, аланы жыяргъа ийилип, бир кесек мычыйма.

Комиссияда олтургъан кишиледен бири, ол суратланы бир къауумун къолуна алып:

– Быланы ким этгенди? – деп сорады.

– Мен.

– Да сора нек айтмай тураса быллай фахмунг болгъанын?! Аламатды! Бу ариу къыз а кимди? Къайда бардыла быллай ариула?

– Сормагъансыз да, айтмагъанма. Зуриятды бу. Таулу къыз.

– Сора сени миллетингде быллай ариула бардыла… Кесинг ишлегенсе бу суратланы…

– Былайда биз къарап тургъанлай, эталлыкъмыса быллай бир сурат?

Алайчыкъда олтуруп, ол манга алай соргъанны суратын ишлеп береме. Ушатханыма сейир этип къарайдыла.

– Сынаудан ётгеннге сана кесинги…

Анда окъугъанымы бир къауум заманны атам билмей тургъанды…

Андан арысын биледи Зурият – бирге окъугъандыла. Бир юйюр да Москвада болгъандыла. Аны башха миллетге ажашмагъанына къууанып, битеу нёгерлерин да жыйып, уллу той этгенлери ючюн ыразы эди Зурият къайынларына. Ала юйге жашчыкълары бла къайтханда, театр институтну да кечген эдиле Хадисге ата-анасы.

Зурият – артист, Хадис а художник болуп башлагъандыла театр искусствода жолларын. Алай Хадис бир жерде кёп тургъанладан тюйюл эди. Беш жылдан кёп тёзмей, ол Москвагъа къайтхан эди. Зурият а баралмагъанды аны биргесине, тёшекде анасын къоюп. Дагъыда бар эди аны сылтауу – ол кесини театрын асыры сюйгенден, башха жерде иги эсе, аман эсе да, эсге алмагъанды.

Баям, Хадис анга кертичилей къалса, алай да болмаз эди. Анасы кёп къыйнамагъанды Зуриятны. Бир кере школгъа жюрюп башлагъан жашчыгъыны солуу заманы болуп, аны да алып келген эди ол Хадис тургъан жерде. Не къууанч бар эди сабийде, ол уллу шахарны отларын самолётдан къарап кёргенинде!

Алагъа эшикни жарты кийиннген тиширыу ачханда, Зурият:

– Баям, биз ажашып къакъгъанбыз сизни эшигигизни. Кечгинлик беригиз, – деп, артха атлагъан эди.

Ол кюнню юсюнден Хадисге бир зат да айтмагъанды. Хадис да сагъынмагъанды. Зурият сайлап алгъан чурукълары уа тура эдиле жим-жылтырап эшикден кирген жерде, аланы кёргенлерине къууаннганча. Пальтосу да илгикге тагъылып.

Ол тиширыуланы алышындыра жашагъанды бир къауум жылны Москвада, бир къауум жылны Парижде…Кёп тюрлю жерледе болгъанды ол, кёп махтау, кёзбау да эшитгенди, алай а бир башха зат излегенин сезгенлей, табалмай айланнганды жашау узуну. Къайдан тапхын, не излегенинги билмесенг? Атасы бла анасы бир бири ызларындан дунияларын алышындыргъанда болмаса, элге келип кёрюнмегенди. Жашын, юйдегисин да сурамагъанды. Уялгъанданмы? Уялтмайым депми?

Зуриятны жашы ёсгенди. Ол докторду. Атасыны больницагъа тюшгенин, халы тапсыз болгъанын да ол билдиргенди Зуриятха.

Жашау къалай сейирди, атасы угъай, жашы таныгъанды атасын, ол ишлеген жерге тюшгенинде. Ол чакъыргъанды анасын да ары, Хадис андан ыразылыкъ алып, алай атлансын деп ахыр жолуна. Аны белгили, жигит атасы Къасболатха ушагъан жашын таныгъаны уа иги эди. Алай болмаса, анда ата-анасына, башхалагъа да не айтырыкъды аны юсюнден Хадис, тюбегенде? Ала уа сормай къоярыкъ тюйюлдюле. Энди уа биледи ол, аны жангыз жашы къаллай аламат адам болуп ёсгенин, аны юсюнден андагъылагъа не айтырыгъын да.

– Сени къолунгу ычхындыргъан кюнюмде мени жашауум артха айланнган эди, – дейди Хадис, кёзлерин аллында олтургъан тиширыуда тохтаталмай, къарамын терезени ары жанына иерге излегенча, ары буруп.

Тиширыу а сабырды. Ол игиди. Жашау узуну сюйюп тургъан адамыны акъ басхан башына тиерге къолун узатды да, сора артха алды. Болсада аны жашы, кеси да былай ашыргъанларына уа ыразыды.

Мусукаланы Сакинат.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

28.03.2024 - 10:01

НИЕТ ХАЗНАБЫЗНЫ АЙНЫТХАНЛА

Халкъыбызны ниет жетишимин кёргюзтген Къулийланы Къайсын атлы Малкъар театрны къуралыуу озгъан ёмюрню 1930-чу жылларында башланнганды. 1935 жылда А.

28.03.2024 - 09:03

ГИТЧЕ ЭМДА ОРТА БИЗНЕСНИ МАГЪАНАСЫ УЛЛУДУ

Къайсы къыралда неда аны ичинде субъектде экономиканы айнытыугъа уллу къошумчулукъ этгенле гитче эмда орта бизнес бла кюрешгенледиле эмда энчи предпринимательледиле.

28.03.2024 - 09:03

ИНВЕСТИЦИЯЛАГЪА – ЭНЧИ ЭС

Жангы предприятияла къурарча, производствону кенгертирча, инвестицияла этмей, башхача айтханда ишге ахча салмай боллукъ тюйюлдю.

27.03.2024 - 14:04

КЪАБАРТЫ-МАЛКЪАР РЕСПУБЛИКАНЫ БАШЧЫСЫ К.В.КОКОВНУ РОССЕЙ ФЕДЕРАЦИЯНЫ МИЛЛЕТ ГВАРДИЯСЫНЫ АСКЕРЛЕРИНИ КЮНЮ БЛА АЛГЪЫШЛАУУ

Росгвардияны Къабарты-Малкъар Республикада Управлениясыны хурметли аскерчилери, ишчилери эмда ветеранлары! Сизни Россей Федерацияны Миллет гвардиясыны аскерлерини кюню бла алгъышлайма!

27.03.2024 - 09:07

САКЪАТ САБИЙЛЕ ОКЪУУСУЗ КЪАЛМАЗЧА

Къабарты-Малкъарны Жамауат палатасында республиканы билим бериу учреждениялада сакъат эм къыйын ауругъан сабийлени окъутуу не халда болгъаны тинтилгенди.