Къабарты-Малкъар къырал бийик-тау заповедникде от тюшерге къоркъуулу кезиуде - кюз артында бла жаш башында- от салынмазча аслам эс бурулады. Ёртенлени кёбюсю адамны хатасындан болады. Ала жаныуарлагъа, битимлеге да уллу заран саладыла. Кюйдюрюлген жерле кёп жылланы ичинде жангыдан чакъмайдыла, жаныуарла да азаядыла.
Бюгюнлюкде энчи сакъланнган жерде 3620 гектар чакълы агъач барды, ол а саулай объектни 4,9 процентиди. Аны иги кесеги Башил-Чегем эм Огъары Малкъар тийреледеди. Тау бетлени 52 процентинде, къайын терекле, 21,2 процентинде наратла эм башха терекле ёседиле. Мында аланы кесерге, жанлылагъа уучулукъ бардырыргъа эркин этилмейди.
От тюшгенден сакъларча амалладан бири терк-терк профилактика бардырыуду, адамлагъа болушну ангылатыуду. Ол себепден заповедникни ишчилери келген къонакълагъа, къоншу элледе жашагъанлагъа эм башхалагъа деп лекцияла, семинарла, тюбешиуле бардырадыла. «Заповедная Кабардино-Балкария» деген проектни чеклеринде, школчула да къатышып, конкурсла эм акцияла бардырыладыла.
Заповедникде билдириу къангалада от тюшюуден сакъларча жорукъла жазыладыла. Къоркъуулу кезиуледе ёртенни заманында эслеп ёчюлтюрча, инспекторланы санындан оператив къауумла къураладыла. Ала къошакъ халда туристле жюрюген жерлени тинтедиле. Андан сора да, къалауурла кюн сайын рейдлеге чыгъадыла, кёз-къулакъ болгъанларындан тышында жерге аугъан тереклени, кир-кипчикни да кетередиле.
Агъачха баргъан хар инсан да от тюшмезча къоркъуусузлукъгъа сакъ болургъа, аны жорукъларын иги билирге керекди. Аны бла бирге уллу кёллюллюк да аслам хата келтирирге боллугъун унутургъа жарамайды. Билмей бузукълукъ этгенле неда аманлыкъчыла административ жууапха тартыладыла. Алай бла энчи адамлагъа - 1500-2000 сом, предпринимательлеге - 5000-10000 сом эм биригиуню келечилерине уа 30 000-100 000 сом тазир тёлерге тюшерикдиле.
Заповедник - ол ёсе келген тёлюлеге къаллыкъ адам улуну байлыгъыды. Ол себепден аны кийик тюрсюню бузулмазгъа тийишлиди. Мында бир тюрлю бузукълукъну неда ёртенни эслеген созмай бу телефон номерге сёлешип билдирирге борчлуду: 8(86636)41907, 89287228848.
Тогъузаланы Лейля,
КъМР-ни бийик-тау
заповеднигини экология бёлюмюню таматасы.
