РЕСПУБЛИКАГЪА, КЪЫРАЛГЪА ДА КЁП КЪЫЙЫНЫ ТИЙГЕНДИ АНЫ

КъМР-ни Къыраллыгъыны кюнюне
Иги адамны алтын бла тенглешдиредиле. Сагъыш этип къарасанг а, алтын неди? Жылтырауукъ темир! Атаккуланы Исмайылны къызы Хафисатны юсюнден «ол алтын адам эди» деп эшитгенме бир къауумладан. Мен а аны алтындан да бийикге саллыкъ эдим. Ол ич дуниясыны тазалыгъы, халал жюреклиги, адамлыгъы бла ариу эди. Адамлыкъгъа жетген а не барды? Андан уллу байлыкъ, къолайлыкъ жокъду. Аллах аны юлюшсюз къоймагъан эди ол байлыкъдан. Бу тизгинлени 2012 жылда КъМР-ни сыйлы журналисти Къулбайланы Алий жазгъанды. Биз да Билим бериуню кюнюню аллында республикада аты айтылгъан партия ишчини, устазны эсгерир мурат бла ол материалны беребиз.
1943 жылны жайы. Урушну бек къаты баргъан заманы. Битеу къыралдача, бизде да ачлыкъ, жаланнгачлыкъ. Мен Къабарты-Малкъар пединститутда хазырлаучу курслада окъуйма. Столовада студентлеге берген ашлары бир бурху нартюх ётмек, ичинде бир гитче картоф кесекчиги болгъан, шорпагъа ушашлы суу. Нартюх ундан этилген ётмек кирпич кибик къатыды. Алай ол да эркин табылса, не къайгъы! Ууалып, столгъа ургула болуп тюшеди. Къолларыбыз бла сыйпап атабыз аузубузгъа. Къысхасы, къарыныбыз тоймайды. Мадар излейбиз къошакъ аш табаргъа. Нёгерлерибизден бири: «Базаргъа барайыкъ»,-дейди. Анда не табарыкъбыз? Шаптал сюекле. Абери сатып алыргъа ахча къайда! Хуржунларыбызны шаптал ташладан толтуруп, ашай-ашай, институтха баргъан орамгъа чыкъдыкъ.
Ма ол заманда орамны ары жанындан келген бир тиширыу тохтатды бизни.
- Неди бу ашагъаныгъыз? - деп, къайсы элден болгъаныбызны, тукъумубузну да сорду. «Келигиз мени бла», -деп, бизни биргесине элтди.
Экеулен эдик. Экибизге да 500-шер сом берди. Кабинетини эшигинде «Комсомолну Къабарты-Малкъар обкомуну секретары Атаккуева Х.И.» деген жазыуну кёрюп, билдик ол ким болгъанын. Артха къайтдыкъ-базаргъа. Бёреклеча бир затла алып ашадыкъ, ичлери, тышлары да картоф эдиле…
Алай таныгъан эдим Хафисатны. Халкъны ачлыкъ, жаланнгачлыкъ богъурдагъындан буууп тургъанда, бир къабын ашарыкъны да не багъасы бар эди! Аны кеси башындан сынагъан ангыларыкъды. Манга ахча бергени ючюн жазгъан сунмагъыз Атаккуланы къызны юсюнден. Республикагъа, къыралгъа да кёп къыйыны тийгенди аны. Намысы-сыйы бийикде жюрюгенди.1942 жылда Москвагъа разведшколгъа комсомолчуладан экеуленни иерге керек эди. Партияны обкомуну биринчи секретары Кумахов ол ишни Хафисатха буюргъанды. Ол а район комсомол организацияланы секретарлары Ахкёбекланы Исхакъны бла сармаковчу Нахата Токбаевни сайлагъан эди. Жангылмагъан эди. Экиси да къыралны аллында борчларын намыслы толтургъандыла.
Хафисат туугъан эли Тёбен Чегемни школунда сабийлени окъутханды. Элни хар не ишине да тири къатышханды. Комсомолну район комитетине член эди. Къураучу хунерлиги болгъан къызны эслеген эдиле республиканы башчылары. 1938 жылда аны комсомолну Къабарты-Малкъар обкомуну секретарына айыргъандыла. Кёп да бармай партияны обкомуну бюросуна членнге кандидат болады. Ол чынтты партия пропагандист эм агитатор эди. Сабанчы бригадалагъа, фермалагъа, трактор бригадалагъа, эллени партия организацияларына терк-терк барады. Партияны оноуларын толтуруугъа тизеди халкъ асламланы, бек алгъа уа-жаш тёлюню.
1940 жылда Атаккуланы Хафисатны СССР-ни Баш Советине депутатха айырадыла. Энди аны боюнуна уллу жууаплылыкъ салыннганды. Анга этилген ышаныулукъгъа кертичи болалырмы, айыплы болуп къалмазмы? Аллай сагъышла тынчлыгъын аладыла.
Къуллугъу бла ёхтемленнген, мени сайладыла эсе, мен башхаладан игиме деген акъылдан кенг эди. Менсиниулюкню, кесин кётюрюуню кёрюп болмагъанды. Уллу ишге, уллу ышаныугъа тийишли болгъан къыйынды. Къуллукъ кёплени бузуп къояды, гынттылы этеди, башхалагъа бийикден къаратады. Хафисат аллайладан тюйюл эди. Ол бош колхозчугъа, малчыгъа, сабанчыгъа да кеси бла тенг адамгъача къарагъанды. Аны ючюн сюе эдиле аны. Хафисат бош алай, партиягъа член болгъаны ючюн намысы жюрюген адам тюйюл эди. Чынтты партияны ишине жюреги бла, жаны-къаны бла берилген коммунист эди. Партияны тизгинлерине къуллукъгъа илинир ючюн киргенле, алай ичлерини теренинде аны кёрюп болмагъанла да бар эдиле. Аллайла партияны ичинден кемирип тургъандыла.
Уллу Ата журт урушну башланнганы бла Хафисатха бютюнда кёп иш чыкъгъанды. Комсомолну обкому жаш тёлюню арасында «Хар затны да фронтха, хар затны да хорламгъа» деген чакъырыу бла бардыргъанды ишин. Комсомолчула танк колонна ишлетирге ахча жыйгъандыла. Къарар адамлары болмай къалгъан сабийлеге болушлукъгъа энчи фонд къурар ючюн, воскресникле бардыргъандыла. Битеу ол ишле аны башламчылыгъы эм башчылыгъы бла къуралгъан эдиле. Ол, тау элледе айланып, аскерге жиберирге жылы кийимле, къол къапла, жамычыла жыйгъанды.
Къабарты-Малкъар гитлерчиледен азатланнгандан сора жаралылагъа багъыу, госпитальлагъа шефлик этиу, аталары фронтда ёлген ёксюз сабийлеге къарау жангыдан къолгъа алыннганды. Нальчикде бла Пятигорскеде орналгъан госпитальлада жатхан жаралылагъа артыкъда уллу эс бурулгъанды. Обкомну бюросуну 1943 жылда 5-чи майдан оноуу бла жаралы аскерчилеге болушлукъ этиуню Къабарты-Малкъар комитети къуралгъан эди. Аны членлеринден бири Атаккуланы Хафисат болгъанды. Комитет жаралылагъа аш-азыкъ продуктла, жылы быстырла жыйыу бла кюрешгенди. Тозурагъан халкъ мюлкню аягъы юсюне салыугъа комсомолчула жигер къатышхандыла. Комсомолчу къызладан тракторчу бригадала, чалгъычы жыйынла къуралгъан эдиле. Комсомолну обкомуну, энчи Хафисатны башламчылыкълары бла этилген ишле эдиле ала.
Малкъар халкъгъа Хорламны кюнюн киши жеринде белгилерге тюшгенди. Хафисат Орта Азияда биягъы устазлыкъ ишине къайтады. Сабийлени окъута, кеси да окъуйду. Къыргъыз пединститутну тарых факультетин бошайды. Тюзлюкню кюню да тийди. Халкъы бла бирге аталарыны жерине Хафисат да къайтды.
…Комсомол ишде сынауу болгъан таулу къызгъа энди партия, совет къуллукъланы ышанадыла. Ол тау жайлыкълада орналгъан фермалада ишлегенлени культура излемлерин жалчытыуну юсюнден дайым къайгъыргъанлай турады. Алагъа китапла элтиуню, кино кёргюзтюуню къурайды. Аны хайырындан самодеятельность коллективле тау жайлыкълада терк-терк боладыла.
Элледе, район эм шахар комитетледе бола, ол ишни къураргъа болушады, аны келирин къайда да сакълай эдиле. Бир заманда да ауазын кётюрюп сёлешмегенди. Кёрген кемчиликлерин къалай тюзетирге боллугъун тынч, ариу тил бла айтып ангылатханды. Таулулада эр киши акъылы болгъан деучюдюле акъыллы тиширыугъа. Хафисат аллай эди. Бек жашлай кётюргендиле аны даражасын 1939 жылда, школда ишлегенинде, Москвагъа барып, М.И. Калининни къолундан «За трудовую доблесть» майдалны алгъанды.
Таулу къызны къыралны аллында къыйыны ВЛКСМ-ни Ара Комитетини, республиканы Баш Советини Президиумуну Сыйлы грамоталары, «За оборону Кавказа», «За доблестный труд в Великой Отечественной войне 1941-1945гг.» майдалла бла белгиленнгенди. Халкъ мюлкню жетишимлерини кёрмючюню алтын майдалы бла да саугъаланнганды.
Къабарты-Малкъарда культураны, искусствону айнытыугъа юлюшюн къошууну кесини борчуна санагъанды Атаккуланы Хафисат. Биз анга жаланда бир тукъумну угъай, малкъар халкъны махтаулу къызы десек тюз болур. Ол кеси заманыны жигити эди. Къабарты-малкъар халкъны керти патриоту. Бир жол, музыка училищеге барып, Хафисат ол жыл анда окъургъа алыннганланы тизмелерине къарагъанды. Къабартылыладан бла малкъарлыладан адам аз алыннганын эслеп: «Бу жерли миллетледен музыкантла хазырлау да партияны политикасы болгъанын унутмагъыз», - деп эсгертгенди училищени оноучуларына.
Коммунист партияны чачханларындан сора аны заманында даражалы къуллукълада ишлегенледен кёпле анга кир жагъар ючюн къалмагъандыла, суу ичген къуюларына тюкюргенча.
Хафисат чынтты коммунист эди. Ол, уруннган халкъгъа къуллукъ этгенин жюреги бла сезип, акъылында биширип, алай сайлагъан эди аны. Жашаууну ахыр кюнюне дери да партияны ниетлерине кертичилей къалгъанды.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

28.03.2024 - 10:01

НИЕТ ХАЗНАБЫЗНЫ АЙНЫТХАНЛА

Халкъыбызны ниет жетишимин кёргюзтген Къулийланы Къайсын атлы Малкъар театрны къуралыуу озгъан ёмюрню 1930-чу жылларында башланнганды. 1935 жылда А.

28.03.2024 - 09:03

ГИТЧЕ ЭМДА ОРТА БИЗНЕСНИ МАГЪАНАСЫ УЛЛУДУ

Къайсы къыралда неда аны ичинде субъектде экономиканы айнытыугъа уллу къошумчулукъ этгенле гитче эмда орта бизнес бла кюрешгенледиле эмда энчи предпринимательледиле.

28.03.2024 - 09:03

ИНВЕСТИЦИЯЛАГЪА – ЭНЧИ ЭС

Жангы предприятияла къурарча, производствону кенгертирча, инвестицияла этмей, башхача айтханда ишге ахча салмай боллукъ тюйюлдю.

27.03.2024 - 14:04

КЪАБАРТЫ-МАЛКЪАР РЕСПУБЛИКАНЫ БАШЧЫСЫ К.В.КОКОВНУ РОССЕЙ ФЕДЕРАЦИЯНЫ МИЛЛЕТ ГВАРДИЯСЫНЫ АСКЕРЛЕРИНИ КЮНЮ БЛА АЛГЪЫШЛАУУ

Росгвардияны Къабарты-Малкъар Республикада Управлениясыны хурметли аскерчилери, ишчилери эмда ветеранлары! Сизни Россей Федерацияны Миллет гвардиясыны аскерлерини кюню бла алгъышлайма!

27.03.2024 - 09:07

САКЪАТ САБИЙЛЕ ОКЪУУСУЗ КЪАЛМАЗЧА

Къабарты-Малкъарны Жамауат палатасында республиканы билим бериу учреждениялада сакъат эм къыйын ауругъан сабийлени окъутуу не халда болгъаны тинтилгенди.