Кёкню ариулугъу, аны жашырын теренлиги адам улуну не заманда да кесине тартханлай, аны акъылын къозгъагъанлай турады. Бир тюрлю тыйгъычы болмагъан чыпчыкъча бийикге кётюрюлюп, хауаны женгиллигин сынаргъа сюйгенле аз тюйюлдюле. Биз бюгюн хапарын айтырыкъ жаш ол муратына толусунлай жетгенди дерчады.
Лётчик-истребитель Биттирланы Адрахманны жашы Борис аскерде лейтенантдан башлап, полковникни чынына дери ёсген эди. Артда, отставкагъа чыкъгъандан сора, ол кёп жылланы КъМР-де кадет школгъа башчылыкъ этип тургъанды. Жарсыугъа, Борис Адрахманович ауруудан сора кёп болмай ауушханды.
Аны ата-анасы юйюрлерин кёчгюнчюлюкню къыйын жылларында Къыргъызстанны Кант районуну Дмитриевка элинде къурагъандыла. Борис да анда туугъанды. Жашха жыл да толгъунчу Биттирлары Ата журтха къайтадыла, Акъ-Сууда орналадыла.
Борис эслилиги, акъылы бла да тенглеринден айырмалы эди. Ол Акъ-Сууну орта школуну тарыхында алтын майдал алгъанладан биринчи болгъанды. Андан ары жашаууму не бла байламлы этейим, къаллай усталыкъ сайлайым деген сагъыш жашны ахырда къайгъы этдирмегенди. Нек дегенде, ол сабийлигинден окъуна лётчик боллугъуна ишекли тюйюл эди. «Акъ-Сууну башы бла таула жанына самолетла учуучу эдиле, - деп эсгере эди Борис газетге интервью бергенде. - Биз, сабийле, тюбюнден алагъа къарап, кимибиз лётчик, кимибиз космонавт боллукъма деп, аллай умутла этгенбиз. Бир 8-чи классда болур эди, биз «Ким къаллай усталыкъ сайлайды» деген темагъа сочинение жазабыз. Мен лётчик болургъа сюйгеними билдиреме. Устазыбыз сочинениямы класс аллында окъугъанда, бары да харх этип кюледиле. Сиз алай эсегиз, мен сизге кёргюзтюрме деп, бютюнда къаты болама».
Школну бошагъандан сора, алтын майдал алгъаны себепли Борис окъургъа къайры сюйсе, ары кирирге эркин эди. Атасына лётчик усталыкъны сайлагъанын айтханда, ол ыразы болмайды. Анга да къарамай, жаш документлерин военкоматха элтеди. Алай врачла аны саулугъу осал болгъанын ачыкълайдыла: окулист дальтониксе дейди, кардиолог жюреги тапсыз ишлегенин айтады. Сюе эсенг техника училищеге бар, лётчик болургъа уа жарарыкъ тюйюлсе, деп ашырадыла.
Алай бла ол Ростовну къырал университетине физика-математика факультетине кирирге хазырланады. Былайда бир затны айтыргъа тийишлиди: Борисни атасы Адрахман жашыны аскерге барлыгъын сюймегенди: «25 жылны сени къайры болса да жиберип, ананг бла мен къалай турлукъбуз», - деучю эди. Ол себепден хыйлалыкъ этип, алгъадан окъуна аскер комиссариатха барып, Борис медицина тинтиуледен ётмезча врачла бла келишген эди. Алай жашыны мутхуз болгъанын кёрген атаны жюреги тёзмейди, ол хыйлалыкъны юсюнден айтады.
Бир кюнню ичинде медкомиссиядан жангыдан ётюп, Борис 1974 жылда Ставропольда хауада къоруулаучу аскерлеге лётчиклени бла штурманланы хазырлагъан бийик авиация училищеге киреди. «Бир алты айдан биз учуп башлагъан эдик. Биринчиден Чехословакияда чыгъарылгъан окъуу-тренеровка самолетлада юйрене эдик, 3-чю - 4-чю курслада уа МИГ-леде учханбыз», - деп эсгере эди ол ушагъыбызда.
Тёрт жылдан окъууну бошап, ол лётчик истребитель болады. «Училищеден сора Туркменияда Небетак шахаргъа тюшеме, тёгерек къумла болгъанлыкъгъа, шахарчыгъ а ариу эди, - дейгенди Борис. - Мында мен таулу жаш Хасаниядан Эбзеланы Мажир бла танышама. Ол да аскер лётчик эди. Биз бирге тёрт ай чакълы къуллукъ этгенбиз. Андан сора мени Горький областьха кёчюредиле, ол а Туркменияда Красноводск шахарда къалгъан эди. Ызы бла, мен билгенден, ол Германияда, Азербайджанда къуллукъ этип тургъанды. Жаннетли болсун, ёлгенди».
Аскерде аслам заманны жигитибиз Калинин областьда ётдюреди, бюгюнлюкде ол Тверь областьды. Къуллукъ этерге лейтенант чында келген эсе, ызы бла тамата лётчик, звенону командири, эскадрильяны командирини орунбасары болады. Андан Москвагъа академиягъа билимин ёсдюрюрге барады, ара шахардан къайтхандан сора уа Борисни частына полкну командирини заместители этедиле. Бу жылланы ичинде ол МИГ-25, СУ-15, МИГ-31 истребительледе учханды, 1-чи класслы лётчик болгъанды.
Мамыр жашауда летчик-истребитель неге керекди, ол не бла кюрешеди дегенле да болурла. Ол жыллагъа «гонка вооружений» деп айтадыла, къыралла сауутларын кючлендириу бла къаты кюреше эдиле. Жашла уа Ата журтубузну къорууларгъа хазырланнгандыла. Борис учхан истребитель-перехватчик тюрлю-тюрлю электрон приборла бла жалчытылыннганына кёре аламгъа чыкъгъан ракетагъа ушагъанды. Илмуда не жангылыкъ бар эсе да, ол авиацияда хайырланылады, самолетланы двигательлери, радиолокациясы, сауутлары да илму бла тенг тюрленедиле. .
Быллай сейир машинаны жюрютгенде къаугъасыз да болмайды. Лётчикни саулугъуна, ол угъай, жанына окъуна къоркъуулу кезиуле тюбемей къалмайдыла. Ол быллай кезиуню эсгерген эди: «1981 жылда 31 августда, мен ол кезиуде тамата лейтенант эдим, Маршанскде 9 жаш лейтенант кёкге чыгъабыз, сунмай тургъанлай кюнню халы бузулады. Биз учургъан СУ-15 самолётлада жауунда учаргъа ахырда жарамайды: аны терезеси пленка бла жабылгъанча болуп, жукъ да кёрюнмей къалады. Жерге къоннганда да тормоз системасы ышаныулу тюйюлдю. Аны себепли бизге терк окъуна къонаргъа буюрадыла. Истребитель къоннганда уллу терклик бла келеди, сагъатха 350 километр тенгли бир, полосаны узунлугъу уа 2 километр бла жарымды. Ол теркликни тормоз парашютну болушлугъу бла азайтадыла. Мен биринчи къонама. Ызымдан келген самолет жерге жетгенлей, аны парашюту юзюлюп, ол кеси аллына баргъанча болуп, трассадан тышына чыгъады. Аны ызындан келген 7 машина да тюз алай боладыла. Аварийный команда бир-бири ызындан къоннган самолётланы тартып чыгъарыргъа кючден жетишедиле. Аллах сакълагъан болур, тогъуз жашдан бирибизге да заран болмагъан эди. Насыбыма, андан сора мен аллай къоркъуулу кезиулеге тюшмегенме, Аллах мени уллу хатадан сакълагъанды».
Жаш къаугъалы болумгъа тюшмегени, аны юйретгенле кючлю болгъанларыны, ол окъуугъа эсин бёлюп берилгенини хайырындан да болур. Ол окъуугъа киргенинде, инструкторлары Сталинни заманында учуп айланнган лётчикле эдиле. Аланы къаллай сынамлары болгъанны а кесигиз да ангылайсыз. Курсантланы кабинагъа олтуртуп, кёзлерин жабып, бу приборну, башхасын кёргюзт, ол кезиуде, бу кезиуде къайсы приборну хайырланырыкъса деп, билимлерин автоматизмге дери жетдире эдиле.
Былайда бизни жигитибизни миллетини атын аламны бийиклигине чыгъарыр амалы болгъанын да сагъырыргъа тийишлиди. Аны Звёздный шахарчыкъгъа космонавтланы хазырлагъан къауумгъа кирирге чакъыргъан эдиле. «Звёздный шахарчыкъда медицина комиссияда Чабдарланы Роза деп болгъанды, манга аны юсю бла чыкъгъан эдиле, - деп эсгереди Борис. - Алай мен унамагъан эдим. Кесими къарыууму билип этгенме алай, космонавтланы саулукъларына сурам къаты болгъанды. Аладан ётмей, артдан лётчик да болмай къалыргъа къоркъуу бар эди. Таулула айтханча, тау башында жугъутурдан эсе, къолда къоян ахшыды. Алай этгениме бир кюн да сокъуранмайма».
Биттир улу аскер авиацияда 25 жыл къуллукъ этгенди. Андан къыйын 90-чы жыллада кетеди. Артда ол Май районну Новоивановское элине кёчгенди. Октябрьскийде, ызы бла уа Атажукинода школ-интернатны директору болуп кёп жылланы ишлегенди. Ол сабийлеге лётчик болгъаныны юсюнден айтса, ала сейир этип тынгылагъандыла. «Ким биледи, аладан бирлери бу усталыкъны сайласала уа, - деп ышаннганын айтхан эди ол ушагъыюбызны ахырында. Кёкге сюймеклигими юсюнден айталмай болмайма. Мен билип, жер башында лётчикча адамны кёлюн быллай бийикге кётюрген экинчи усталыкъ жокъду. Жюз кере учсанг да, кёкге бир чыкъгъанынг экинчиге ушамайды, къуру да жангы зат ачханча боласа. Телевиденияда тюрлю-тюрлю авиашоу кёргюзтселе, учуп баргъан самолётну тауушун эшитсем, кёкге тансыкъ болгъанымы букъдуралмайма. Учарыгъым бек келеди, жюрегим кёкге тартады, аны ёмюрден ахыргъа сюйгенлей къалдым. Булутланы башы бла, стратосферада учханынгда асыры ариудан, тамашагъа къаласа. Сен жерден 20 километрден артыкъ бийикликде учуп, энишге къарасанг булутла, ёрге къарсанг а - жулдузла… Бу сейирликни айтып ангылаталлыкъ тюйюлсе».
