Мокъаланы Аллахбердини жашы Владимир, эртте ёмюрледеча, искусствону хар тюрлюсюн да билген адамды. Россейни халкъ устасы, суратчы, музыкант, поэт, ол жюзден артыкъ халкъла аралы, битеуроссей эм республикалы кёрмючлеге къатышханды. Устаны ишлери Россейде эм тыш къыраллада белгили адамланы коллекцияларында кёргюзтюледиле. Аны жыргъа фахмусуна да халкъ бийик багъа береди. Агъачдан ишлеген затлары уа жаланда бизни республикада угъай, Россейде, битеу дунияда бек бийик даражада этилгеннге саналадыла. Мокъаланы Владимир таулу халкъны фахмулу жашларындан бириди, аны аты тарыхда къаллыгъы кимге да баямды.
Устазы табийгъатды
Мокъаланы Владимирни агъачдан этген ишлерин бир кере окъуна кёрген адам шагъатлыкъ этерикди: былай ишлерге юйретирге амал жокъду, ол фахмуду. Уста: «Сыннган, къуругъан бутакъны ала туруп, мен аны бла сёлешеме. Кюйдюрмезлигими, жокъ этмезлигими ангылатама. Жашауу узун боллугъун, кёрмючледе андан этилген затха адамла къарап къууанырыкъларын айтама».
Бир жол Мокъа улуну агъачдан ишлеген столу «ёсюп» башлагъанды. Бу зат бирлени элгендиргенди, башхаланы сейир этдиргенди. Кёрмючде алыннган суратлагъа къарай туруп, сурат алыучула бу столну башында бир жарыкъ болгъанын эслегендиле. «Хар затны ангылаялмайбыз биз табийгъатда. Кёребиз бек тамаша затланы, сейир этебиз, ангылаталгъан а эталмайбыз. Агъачны да жаны барды, ол къуругъандан сора да ариулугъу юсюнде къалады. Мен ол ариулукъну ачаргъа кюрешеме», - дейди ол. Къалай ишлейди арымай, талмай сагъатла бла? Владимирни оюмуна кёре, искусствону адамы, махтау излемей, кюн сайын сайлагъан ишине къуллукъ этерге керекди.
Устазлары уа кимледиле? Жашау кеси. Ол художестволу училищени неда академияны бошамагъанды. Технология техникумда аш-азыкъ хазырлау жаны бла билим алгъанды, университетни уа тарых факультетин бошагъанды. Мокъа улуну фахмусу, Кязимнича, кеси аллына жаратылгъанды.
Окъуучулары уа бармыдыла устаны? Угъай. Анда-мында бирле келедиле, айны ичинде хар затха юйренирге базынып. Усталыкъгъа жол узун болгъанын ангылагъанлай, къачып кетедиле…
Чемерлиги
Жигитибиз орус тилде назмуланы профессионал даражада жазады, гитарада уста согъады. Алай аны агъач усталыгъын энчи белгилерчады. Бир жол устаны юйюне жууукъ жетген бир къарт ынна келгенди. Владимир, ишлеген къошун аякъны кёрюп, аны кёкюрегине къысып: «Бизни затыбыз!»-дегенди. Кертиси бла да, кёпле Мокъа улуну ишлерини авторлары болмагъан, озгъан ёмюрледен бизге жетген затла сунадыла.
Алай арт жыллада Владимирни халкъ чыгъармачылыкъны чеклеринден чыкъгъан ишлери да бардыла. Сёз ючюн, «Законнга толусунлай бойсуннган инсан» деген агъачдан этилген адамны кёкюреги, шкатулкача, ишленнгенди, ачсанг, анда уа… стакан. Арбазлада ичгичиле аракъы ичерге хайырланыучу стакан. Алай кёргюзтеди Мокъа улу шёндюгю адамланы ич жашауларын! Неда башха иши – «Жолу бошалмагъан жолоучу» - гюняхлы болуп, тынчлыгъын тас этген адам. «Оюнчу» деген иши уа философия жаны бла ребусду. Мокъа улу литератураны, философияны да бек тынгылы, терен биледи.
Сайлаууна
сокъуранмайды
Ол жашау жолун сагъыш этип сайлагъанды. Технология техникумну, ызы бла КъМКъУ-ну тарых факультетин жетишимли бошагъандан сора «Нальчик» ресторанда производствогъа таматалыкъ этип тургъанды. Къысха айтханда, ахча ишлей да биледи. Ол заманда аны машинасы да, бай тенглери да болгъандыла. Алай кюнлени биринде Мокъа улу, бу жашауун къоюп, Нальчикде Суратлау искусстволаны музейинде ишлеп башлагъан эди. Ол жашауун чыгъармачылыкъ иш бла байламлы этерге сюйгенди. Сайлау, баям, хар адамны жолу аны акъылына, жанына тийишли бола болурла.
Не букъдурур кереклиси барды, искусствону адамлары бизни республикада да, башха жерледе да бай жашамайдыла. Бир жол аны къолайлы тенглеринден бири Нальчикде Ленин атлы проспектде машинасы бла бара тургъанлай, музейни терезелерин жууа тургъан Владимирни кёрюп: «Не этесе, ала?»-деп, сейирге къалгъан эди. «Музейими терезелерин жууама»,-деп, жууаплагъанды ол. «Къарачы мынга! Биягъы бизни озгъанса. Не заманда болдунг музейни иеси?»-дегенди…
Мокъа улуну ахча эте, мажарыулу болгъанын кёргенле - билгенле сейир этедиле: ол хайырлы жолдан тайып, ариулукъгъа къуллукъ этиуге нек берилгенин ангыламайдыла. Ахчаны, мюлкню истемей, искусствону сайлагъанла бек аздыла шёндюгю дунияда.
«азат эдим
совет жыллада да»
«Адамны жаны демократия кезиуде да такъыр болургъа болады. Мени ич дуниям не заманда да, ол санда совет жыллада да, жарыкъ, эркин эди. Жер башына жаратылгъанлы жюрегимде макъамланы, жырланы эшитгенлей турама»,-дейди ол ушагъыбызда.
Мокъа улу тин эркинлигини баш сылтауун чыгъармачылыгъында кёреди. «Гюняхдан ычхыннган, андан азат болгъан – ма олду бек къыйын иш,-дейди.-Хар затны да билген, жангылмагъан жаланда Аллахды. Жангыз жол – бир бирге хурмет эте, бир бирни ариу кёрюп жашаргъады. Бусагъатда адамланы культуралары энишге тюше баргъаны кимге да баямды. Бютюнда жаш адамла жарсытадыла мени. Тынгылы, терен билимлери жокъ, ахчадан сора, башха затха сейирлери эсленмейди, ишлемей, бир затха къыйын салмай, тынч, бай жашаргъа сюедиле».
Мокъа улуну, жаш тёлюню ниет жаны бла жарлылыкъларындан сора да, башха кемчиликле да жарсытадыла. Сёз ючюн, музейлени болумлары. Кёп жылланы ичинде маданият араны фондлары жангы ишле бла байыкъланмагъандыла. Къырал суратчыладан чыгъармаларын сатып алыргъа ахча тапмайды. Нальчикде бир уллу музей ачылса эди, бюгюн окъуна ичи сейирлик экспонатладан толлукъ эди. Болатланы Людмиланы кийизлери, Мокъаланы Владимирни агъачдан ишлери, Акъкъызланы Якъубну, Герман Паштовну, Виктор Абаевни, Михаил Горловну, Андрей Колкутинни суратлары…
Айхай да, жангы музейни юсюнден хапар эрттеден барады, алай хал тюрленмейди. Суратлау искусстволаны музейини жери болмагъанча такъырды. Мында Россейни халкъ устасы Мокъаланы Владимирни жаланда бир иши барды…
Искусствону жарыгъын сезген юйюр
Мокъаланы Владимирни атасы Аллахберди педагогика колледжде ишлеп тургъанды, анасы уа школда орус тилден бла литературадан устаз эди. Атасы Къулийланы Къайсын, Мокъаланы Магомет бла шуёхлукъ жюрютгенди. Къысхасы, бу юйде искусствону жарыгъы сезилгенлей тургъанды. Энди уа туудукълары Владимир бла София да ёсюп келедиле. Шукур, юйюрню тарыхыны жангы бетлери ачыла барадыла.
Къапланланы Марзият.
