Энтта да къырал сынауланы болжалларыны эм жорукъларыны юсюнден

Белгилисича, бир ненча жылдан бери онбиринчи классланы тауусурукъла декабрьни биринчи ыйыгъында орус тилден эсеп кёлденжазманы жазадыла. Ол кеси да къыралны мектеплерини барысында да бирден бардырылгъан жумушду.
Алай эсе да, 2020 жылда сагъынылгъан сынау иш бешинчи декабрьге алгъадан белгиленнгенликге, пандемияны болумуну хатасындан аны ол кюн оздурургъа онг чыкъмагъанды. Ол кезиуде ФИПИ аны бардырыуну болжалын артдаракъгъа – бешинчи апрельге - созгъан эди. Болсада Рособрнадзор эмда РФ-ни Жарыкъландырыу министерствосу аны (болжалны) жангыдан тохташдыргъанды. Энди орус тилден эсеп кёлденжазманы выпускникле онбешинчи апрельде берликдиле деп белгиленнгенди.
Эсигизге салайыкъ, сагъынылгъан сынау къырал эсеп аттестациягъа барыргъа эркинликди. Быйыл да, озгъан жылдача, ЕГЭ-ни бийик окъуу юйлеге кирирге муратлары болгъан жашла бла къызла берликдиле. Бирсилеге уа аттестатларын алыр ючюн математикадан бла орус тилден къырал выпусклу экзаменни (ГВЭ) жазсала боллукъду.
Алай бла, эсеп сочиненияны болжалы ёзгертилгенича, анга деп къошакъ халда бёлюннген кюнле да энди башхаладыла – жыйырма биринчи апрель бешинчи майгъа кёчюрюледи. Экинчи аллай кюн а онтогъузунчу майдады. Бир къырал экзаменле ахырында тохташдырылгъанына тийишлиликде отуз биринчи майдан экинчи июльгъа дери бардырыллыкъдыла. ГВЭ-ле уа майны жыйырма тёртюнчюсюнден жыйырма сегизинчисине дери озарыкъдыла.
Быйыл ЕГЭ-леде аттестат ючюн алыныргъа тийишли балланы (минимальный порог) къаллай бир болургъа кереклиси алыкъа билинмегенди. Болсада ала 2018 жылдан бери тюрлендирилген да этмегендиле. Алай бла ол орус тилден 24 баллды.
Энди уа вузланы хар бирини да алагъа окъургъа киргенде эсепге алынырыкъ баллны эм аз ёлчемин энчи халда тохташдырыр эркинликлери барды (быйылдан башлап). Андан сора да, бюджет формада огъесе тёлеу бла окъуллукъ бёлюмлеге тюшер ючюн да Бир къырал экзаменде алыннган баллны эм алашасы аланы экисине да башха-башха боллукъду.
Сынауну бералмагъан выпускниклени анга экинчи кере да барыргъа эркинликлери барды. Алай эсе да, ала ЕГЭ угъай, ГВЭ берликдиле (аттестат алмай къалмаз ючюн). Ала уа сентябрьни ючюнчюсюнден онжетинчисине дери озарыкъдыла. Школланы тауусурукъла кеслери сайлагъан предметле бла байламлы уа болум башхаракъды. Аладан министерство тохташдыргъан алаша баллны алалмагъанла аны жаланда экинчи жылда берирге боллукъдула.
Быйыл Бир къырал экзаменни ГВЭ-ге, аны уа ЕГЭ-ге алышырча онг да барды. Сёз ючюн, выпускник кесине ышанмай, къырал выпусклу экзаменни берирге заявление жазгъан эсе да, аны жангыртып, къыйыныракъ сынаугъа (ЕГЭ-ге) барыргъа боллукъду. Алай бла уа анга бийик окъуу юйге кирирге онг да чыгъарыкъды.
Сагъынылгъан заявленияланы майны ортасына дери берирге жарарыкъды. Ол амалны барлыгъы уа кёплени керексиз документлени жыйышдырыудан эркин этерикди. Жашауда кёп тюрлю болумну чыгъып къалыргъа боллугъун эсге алсагъ а, аллай мадар, айхай да, себепликди.
Озгъан жылда математиканы мурдорлу (базалы) кесегинден ЕГЭ берилмегенди. Быйыл да алай боллукъду. Аны сайлагъанла ГВЭ жазарыкъдыла.
Быйылдан башлап тогъузунчу классланы эмда школланы тауусханланы аттестатларына жазыула этиуню, аланы берилиулерини эсеплеуню да жангычылыкълары боллукъдула. Эм къыйматлы билдириу а ИЗО-дан, физкультурадан неда музыкадан хунерлиликлери жетмегенле бла байламлыды. Энди мектеплени кеслерини бу сагъынылгъан предметледен «зачтено» деп салыр эркинликлери барды. Биз юйреннген тёрели формадача «беш» депми огъесе жангычамы жазарыгъыны оноуун хар школ да кеси этерикди.
Дагъыда бир жангылыкъ – мектеплени аттестатларыны тышларында энди биринчи кере QR-кодла боллукъдула. РФ-ни Жарыкъландырыу министерствосунда белгилегенлерича, ала билимни юсюнден документни жалгъандан сакъларгъа онг берликдиле. Дагъыда аны электрон тюрлюсюн алыр амал да боллукъду.
Школну алтын майдалгъа тауусурукъла уа аны эмда айырмалы аттестатны алыр ючюн аланы эсеп белгилери барысы да «бешле» болургъа тийишлидиле (10-11 класслагъа окъуу программа). Андан сора да, ол окъуучу ЕГЭ-ге барлыкъ эсе, анга математикадан бла орус тилден 70 баллдан аз алыргъа жарарыкъ тюйюлдю. Кеси сайлагъан предметледен сынауланы эсеплери да алаша болмазгъа тийишлидиле. Выпускник ГВЭ-ге барлыкъ эсе уа (ГИА форматда), анга математикадан бла орус тилден «бешле» алыргъа керекди.
Онбешинчи мартдан башлап жыйырма биринчи майгъа дери тёртюнчю-сегизинчи класслада сынау ишле белгиленнген предметледен бардырыллыкъдыла. Бу жумуш энди тёреге эрттеден да айланнганды. Быллай ишлени быйыл дагъыда онунчу-онбиринчиде окъугъанла да жазып тебирейдиле.
Кертиди, ала алыкъа пилот режимде къураллыкъдыла. Кеслери да мартны биринчисинден жыйырма алтынчысына дери боллукъдула. Онунчугъа жюрюгенле аны жаланда географиядан, выпускникле уа тарыхдан, биологиядан, физикадан, химиядан, географиядан эм тыш къыраллы тилледен (ингилиз, немис, француз) берликдиле.
Огъарыда эсеп кёлденжазманы юсюнден сагъыннганбыз. Аны бла байламлы собеседование онунчу мартда боллукъду деп белгиленеди. Чертгенибизча, бу сынау ишни  школланы тауусурукъла барысы да бир кюн жазарыкъдыла. Алай эсе да, сабийлени саулукълары бла байламлы къоркъуусузлукъ хар жерде да эсге алынырыкъды.

Мокъаланы Зухура.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

28.03.2024 - 10:01

НИЕТ ХАЗНАБЫЗНЫ АЙНЫТХАНЛА

Халкъыбызны ниет жетишимин кёргюзтген Къулийланы Къайсын атлы Малкъар театрны къуралыуу озгъан ёмюрню 1930-чу жылларында башланнганды. 1935 жылда А.

28.03.2024 - 09:03

ГИТЧЕ ЭМДА ОРТА БИЗНЕСНИ МАГЪАНАСЫ УЛЛУДУ

Къайсы къыралда неда аны ичинде субъектде экономиканы айнытыугъа уллу къошумчулукъ этгенле гитче эмда орта бизнес бла кюрешгенледиле эмда энчи предпринимательледиле.

28.03.2024 - 09:03

ИНВЕСТИЦИЯЛАГЪА – ЭНЧИ ЭС

Жангы предприятияла къурарча, производствону кенгертирча, инвестицияла этмей, башхача айтханда ишге ахча салмай боллукъ тюйюлдю.

27.03.2024 - 14:04

КЪАБАРТЫ-МАЛКЪАР РЕСПУБЛИКАНЫ БАШЧЫСЫ К.В.КОКОВНУ РОССЕЙ ФЕДЕРАЦИЯНЫ МИЛЛЕТ ГВАРДИЯСЫНЫ АСКЕРЛЕРИНИ КЮНЮ БЛА АЛГЪЫШЛАУУ

Росгвардияны Къабарты-Малкъар Республикада Управлениясыны хурметли аскерчилери, ишчилери эмда ветеранлары! Сизни Россей Федерацияны Миллет гвардиясыны аскерлерини кюню бла алгъышлайма!

27.03.2024 - 09:07

САКЪАТ САБИЙЛЕ ОКЪУУСУЗ КЪАЛМАЗЧА

Къабарты-Малкъарны Жамауат палатасында республиканы билим бериу учреждениялада сакъат эм къыйын ауругъан сабийлени окъутуу не халда болгъаны тинтилгенди.