КъБР-м и Парламентым и УнафэщI Егоровэ Татьянэ зи чэзу зэIущIэр иджыблагъэ иригъэкIуэкIащ. «Правительствэм хухах сыхьэтым» хыхьэу, депутатхэр едэ­Iуащ афиянымрэ фадэмрэ дихьэхахэм Къэбэрдей-Балъкъэрым зэращыдэIэпыкъум теухуауэ КъБР-м узыншагъэр хъумэнымкIэ и министр Къалэбатэ ­Рустам ищIа докладым.
Къэпсэлъам зэрыжи­IамкIэ, узыншагъэр хъумэн IэнатIэм зегъэужьыным тещIыхьа къэрал программэм къыщыгъэлъэгъуахэр ягъэзэщIэн папщIэ, республикэм щолажьэ «Наркотик лIэужьыгъуэхэмрэ цIыхум и акъылыр зыгъэутхъуэ нэ­гъуэщI пкъыгъуэхэмрэ зэ­рызрахьэлIэмрэ апхуэдэхэр хабзэм къемызэгъыу зэры­зэбграгъэкIымрэ пэщIэ­тыным хуэунэтIа Iуэхугъуэ хэхахэр» гуэдзэныр.
А Iуэхур зи нэIэ щIэт IуэхущIапIэхэм я лэжьыгъэр псом япэу зыхуэунэтIар акъы­лыр зыгъэутхъуэхэр еры­щу зэзыхьэлIэхэм я бжыгъэр нэхъ мащIэ зэращIынырщ, къищынэмы­щIауэ, афияныншэу мып­сэужыф цIыхухэм ират дэIэпыкъуныгъэм и фIагъым зэрыхагъэхъуэнырщ.
Къалэбатэ Рустам къытеувыIащ дэIэпыкъуныгъэр зэ­рырат Iуэхугъуэ нэхъыщ­хьэхэм: наркотик лIэужьыгъуэхэр ерыщу зэзы­хьэ­лIэхэм япэщIэтынымкIэ яуб­зыхуа Iэмалхэм, а Iуэхум тещIыхьауэ лажьэ диспансерым игъэзащIэ къалэнхэм. Апхуэдэуи министрыр тепсэлъыхьащ щIыналъэ IуэхущIапIэхэмрэ зэгухьэ­ныгъэхэмрэ щIалэгъуалэм драгъэкIуэкI лэжьыгъэм.
Апхуэдэ дэIэпыкъуныгъэхэр республикэм ща­гъуэт КъБР-м Узыншагъэр хъу­мэнымкIэ и министерствэм епха Наркологие диспансерымрэ (гъуэлъыпIэ 200-м тещIыхьащ) район сымаджэщ нэхъыщхьэхэм психиатр-наркологхэм щаIэ кабинет 12-мрэ. Фадэм, наркотикым, химие, хущ­хъуэ лIэужьыгъуэ хэхахэм ирисымаджэхэм якIэ­лъоплъ лэжьакIуэ 400-м ­щIигъу. Сымаджэщым къыщахутэ цIыхум и Iэпкълъэпкъым фадэ е акъылыр зыгъэутхъуэ нэгъуэщI пкъыгъуэхэм щыщ хэтрэ хэ­мытрэ. Абдеж иджырей мардэхэм тету сымаджэхэм щоIэзэ икIи зыхуей Iэмэп­сымэхэр щIэтщ.
Республикэм и наркологие IэнатIэм медицинэ дэIэ­пыкъуныгъэ псори къызэ­щIеубыдэ: сымаджэхэм амбулаторнэуи якIэлъоплъ, сымаджэщми ягъэгъуэ­лъы­ну Iэмал щыIэщ, апхуэ­дэуи я узыншагъэр щрагъэфIэкIуэж IуэхущIапIэ мэ­лажьэ.
Къалэбатэм къыхигъэщащ психиатр-нарколог ­дохутырхэм я бжыгъэр иужь­рей илъэсхэм хэпщIы­кIыу нэхъыбэ зэрыхъуар. Абы сэбэп хуэхъуа щхьэусыгъуэхэм ящыщ зыщ доху­тыр IэщIагъэм хуеджэ ­студентхэм зэрызыщIагъакъуэр. Ап­хуэдэу, 2019 гъэм федеральнэ еджапIэхэм епха клиникэ ординатурэм­рэ КъБКъУ-м и «Психиатрия - наркология» унэ­тIыны­гъэм­рэ IэщIагъэлIи 6 программэ хэхакIэ щIагъэтIысхьащ, ахэр къаухмэ, республикэм и медицинэ IуэхущIапIэхэм щылэжьэну ягъэувыну.
Мы зэманым район сымаджэщ нэхъыщхьэ псори медицинэ лэжьакIуэхэмкIэ къы­зэгъэпэщащ, Бахъсэн къалэ округым, Бахъсэн муниципальнэ щIыналъэм, Зеикъуэ къуажэм я сымаджэщхэм къищынэмыщIа. Абыхэм я психиатр-наркологхэм лэжьыгъитI зэдахьу аращ. Медицинэ лэжьа­кIуэхэр гъэхьэзырынымрэ я Iэзагъэм храгъэгъэ­хъуэ­нымкIэ республикэм лэ­жьы­гъэ купщIафIэ щрагъэкIуэкI «Къуажэ дохутыр» программэм ипкъ иткIэ.
Дохутыр психиатрхэм мыхьэнэшхуэ зиIэ къалэн куэд зэфIагъэкIын хуейщ, республикэм и диспансерым и учётым мин бжыгъэхэр щытщи. 2020 гъэм сымаджэхэр 6572-рэ хъууэ щытащ (2019 гъэм - 6676-рэ). Абы щыщу наркотикым ирисымаджэхэр цIыху 820-рэ мэхъу, фадэм дихьэхахэр - 5444-рэ, токсикоманием - 72-рэ. Я узыншагъэм ­зэ­ра­ныгъэшхуэ хуэхъужу егъэ­леяуэ а щхъухьхэр зэ­рыз­рахьэлIэм къыхэкIыу 2020 гъэм учё­­тым ягъэуващ цIыху 1502-рэ. Сыма­джэ­хэм я нэхъыбэм зрахьэлIэр афиянрауэ ятх (процент 44,6-м).
Къалэбатэ Рустам теп­сэ­лъыхьащ цIыхухэм я узыншагъэр зэрырагъэфIэ­кIуэж дэIэпыкъуныгъэр зыхуэ­дэм,­ щхьэхуэу къытеувыIащ наркологие IэнатIэм балигъ ныбжьым нэмысахэмрэ щIа­лэгъуалэмрэ ядригъэ­кIуэкI профилактикэ лэ­жьыгъэм.
ЦIыхум наркотикрэ нэ­гъуэщI­ пкъыгъуэхэмрэ зрихьэлIэн щыщIидзагъащIэм деж ар къахутэн щхьэкIэ КъБР-м Узыншагъэр ­хъумэнымкIэ и министерствэм зэпымыууэ лэжьыгъэ ирегъэкIуэкI. 2019 гъэм и фокIадэм къыщыщIэдзауэ 2020 гъэм и гъатхэпэ пщIондэ школхэм щеджэхэмрэ курыт IэщIагъэ зэзыгъэ­гъуэтхэмрэ ящыщ цIыху 4380-м якIэлъыплъащ. 2020 гъэм апхуэдэ къэху­тэныгъэм пхыкIащ балигъ ныбжьым нэмысауэ 3250-рэ.
Къалэбатэм къыхигъэщащ гугъуехь зыбжанэми ахэр зэрыIууэр - адэ-анэ псори занщIэу арэзы хъуркъым я быным я узыншагъэр абы и лъэныкъуэкIэ ­кърагъэпщытэну. АрщхьэкIэ психиатр-наркологым Iуэхур зытетыр къагуригъэIуа нэужь, къэхутэныгъэ­хэм пащэ.
Наркологие IэнатIэм и гугъуехь нэхъыщхьэхэр зэпхауэ министрым ­къи­лъытэр цIыхухэм щеIэзэ, ща­кIэ­лъыплъ IуэхущIапIэхэр къазэре­мэ­щIэкIырщ.
- Илъэс къэс ирагъэкIуэкI къэхутэ­ныгъэхэм я бжыгъэри нэхъыбэ мэхъу, цIыхуу щызэблэкIми хохъуэ. Ауэ поликлиникэр, кабинетхэмрэ лаборато­рэмрэ здэщыIэ пэшхэр мардэхэм ­къезэгъыркъым, - къыхигъэщащ абы.
КъБР-м и Парламентым и УнафэщI Егоровэ Татьянэ упщIэ зыбжанэ министрым иритащ, афияным дихьэхахэр къызэрыщIагъэщ щIыкIэм, наркологие сымаджэщым зэуэ ягъэ­гъуэлъым и бжыгъэм, наркотикым дихьэха цIы­хум зигъэхъужа нэужьи, абы и узыфэм къытригъэзэж къыщыхъум, балигъ ныбжьым нэмысахэм ящыщу зэ за­къуэ наркотик лIэужьыгъуэ зэзы­хьэ­лIам зэрыдэлажьэм, коронавирусым зыщиубгъуа зэманым диспансерым и Iуэхухэр зэрызэфIигъэкIым, нэгъуэщI­хэми ятеухуауэ.
Наркологие диспансерым и дохутыр нэхъыщхьэ Удаловэ Ольгэ теп­сэ­­лъы­хьащ IэщIагъэлIхэм я Iуэху бгъэ­­ды­хьэкIэм. Абы зэрыжиIамкIэ, щIалэ­гъуалэм наркотикым дихьэх яхэт­­рэ яхэмытрэ къащIэн мурадкIэ, школхэм анкетэ щрагъэтх. Абы наIуэ къещI ­гугъуехь щыIэхэр. Наркотикым дихьэхауэ щытам зигъэхъужа нэужь, абы и узыфэм къытригъэзэжынкIэ зэры­хъу­нум и гугъу щищIым, Удаловэм жиIащ ар цIыхум и узыншагъэр зы­хуэдэм, апхуэдэуи наркотик зэрызрихьэлIа пIалъэм елъытауэ зэ­ры­щытыр.
Апхуэдэуи абы къыхигъэщащ ко­ронавирусыр къыщекIуэкI зэманым я лэжьэкIэр Iуэхугъуэ пыухыкIахэм тету зэрагъэбелджылар. Псалъэм пап­щIэ,­ пэшхэм цIыху бжыгъэ пыухыкIа фIэ­кIа щIагъэлъыркъым икIи дэтхэ-нэ сымаджэми Iэмал имыIэу ирагъэт коронавирус узыфэр пкърытрэ пкъры­­мытрэ къэзыгъэлъагъуэ тес­тыр.
КъБР-м и Парламентым и Унафэ­щIым и къуэдзэ Жанатаев Сэлим къыхигъэщащ илъэс зыбжанэ ипэкIэ республикэм гугъуехьхэр зэрыщыIар, «Лирика», «Тропикамид» хущхъуэхэм хуэдэхэр хабзэм къемызэгъыу ящэу зэрыщытам къыхэкIыу.
КъБР-м и МВД-м Наркотикхэр зэ­рызэбграгъэкIым кIэлъыплъынымкIэ и управленэм мыхьэнэшхуэ зиIэ IуэхугъуэхэмкIэ и оперуполномоченнэ нэхъыщхьэ, полицэм и подполковник Давыдовэ Иринэ жиIащ 2020 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм наркотик лIэужьыгъуэхэмрэ нэгъуэщI хущхъуэ гуащIэхэмрэ къызэрашэ Iэмал 37-рэ къызэрыщызэпаудар, абы­хэм ящыщу 21-мкIэ «Лирика»-р зэбгрыкIырт. Аптекэхэр хуиткъым сымаджэм а хущхъуэр дохутырым хуи­мыт­хауэ иращэну. Ауэ наркотикым ди­хьэххэр иужь йохьэ абы ещхь нэ­гъуэщI хущхъуэхэр къащэхуну. Абы и лъэныкъуэкIэ иджыпсту лэжьыгъэ ирагъэкIуэкI.
Депутатхэр тепсэлъыхьащ нарко­логие сымаджэщым и унэр зэгъэ­пэщыжыныр щыIэ программэхэм ­хагъэхьэ зэрыхъуну щIыкIэм, IуэхущIапIэм къыIэрыхьэ ахъшэр зы­хуэдэм, фадэр щыпкърагъэкIыж IэнатIэ республикэр хуэныкъуэрэ хуэмыны­къуэрэ. Апхуэдэуи къыхалъхьащ афиян зэзыхьэлIэхэм я бжыгъэр гъэ­мэ­щIэным хуэгъэза Iэмал зыбжанэ.
- СызэреплъымкIэ, адэ-анэхэмрэ егъэджакIуэхэмрэ нэхъыфIу дадэ­лэ­жьапхъэщ, сабийм къемызэгъыу зыгуэр япэу ищIэн щыщIидзэр къэтху­тэфын щхьэкIэ. Ди жагъуэ зэры­хъун­щи, абы и лъэныкъуэкIэ гугъуе­хьхэр, зэрыжаIащи, щыIэщ. Адэ­-анэхэм къахуегъэкIуркъым ап­хуэдэ гугъуехь унагъуэм зэраIэр хэIущIыIу ящIыну. ИтIани, IуэхущIапIэ псори дызэкъуэувэу а Iуэхум делэжьын хуейщ, ди щIэблэр узыншэу къэтэджын папщIэ, - жиIащ Егоровэ Татьянэ зэIущIэр щызэ­хуищIыжым.