Къэбэрдей-Балъкъэрым ЦIыху­хэр егъэджэнымкIэ, щIэ­ныгъэмрэ щIалэгъуалэм я Iуэху­хэмкIэ и министерствэм хъыбар къызэритамкIэ, «Зыгъэпсэху­гъуэ ин» зи фIэщыгъэ урысейпсо зэхьэзэхуэм щытекIуа цIыху 600-м ди щIыналъэм щыщ еджакIуих хиубыдащ: 9-нэ классым щIэс Абазэ Мурат, 11-нэ классым щеджэ Айбаз Феликс, БетIрожь Сабинэ, Кулиевэ Танзиля, Шыкъ Уэзырмэс сымэ.
«Зыгъэпсэхугъуэ инкIэ» зэ­джэ зэхьэзэхуэр къызэзыгъэпэщар «Урысейр зэфIэкIхэм я лъахэщ» жылагъуэ зэгухьэныгъэрщ, ауэ ар абы даIыгъауэ егъэкIуэ­кIынымкIэ я гуащIэр халъхьэ «ПроеКТОриЯ» хэгъэгупсо проектым, Урысейм и хэкупсэхэм я Центрым, ЕджакIуэхэм я урысейпсо зэщIэхъееныгъэм. Iуэхум зиубгъун ­папщIэ Урысейм ЦIыхухэм щIэныгъэ егъэгъуэтынымкIэ и министерствэр, ЩIэныгъэмрэ щIэныгъэ нэхъыщхьэмкIэ и министерствэр, ЩIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ и агентствэр щIэгъэкъуэн хъуащ.
9 - 11-нэ классхэм щеджэу зэхьэзэхуэм и бжьыгъуэ зэфIэхьым нэсащ цIыху 1200-рэ хуэдиз. Абыхэм я зэфIэкIыр здынэсыр форсайт жыпхъэм иту къызэрагъэпэща зэныкъуэкъум щагъэлъэгъуэну пщэрылъ яIэти, къызэгъэпэщакIуэхэм зэакъылэгъуу къы­хагъэщащ зыпэплъамрэ къызэры­щIидзамрэ фIыуэ зэрызэщхьэ­щыкIыр. Форсайтым къигъэувырт «КъэкIуэнум и къалэхэр» зи фIэщыгъэ проектым и кIуэцIкIэ езыхэр зыхуей унэтIыныгъэмкIэ я зэхэщIыкIыр, я Iуэху еплъыкIэмрэ бгъэдыхьэкIэмрэ щагъэлъэгъуэн хуейуэ. Проектыр «КъэкIуэнум и щIэныгъэр», «ХьэрычэтыщIэ лъахэ», «Гъуазджэ-Арт», «Къалэ дуней», «Узыншагъэ зэпэщ», «Волонтёрствэ» унэтIыныгъихымкIэ зэхэухуэнат. Зэныкъуэкъур и кIэм щынэблэгъам, зи лэжьыгъэрэ зи бгъэдыхьэкIэ щIэщыгъуэкIэ къэпщытакIуэхэм 9-нэ классым щеджэхэм цIыху щищ къыхахащ, апхуэдиз дыди 10 - 11-нэ классхэм щыщ ныбжьыщIэхэми къыхашащ.
Ди щIыналъэм икIыу бжьыгъуэ зэфIэхьым нэсыну зи кIэн къикIа щIалэгъуалэр зэхьэзэхуэм екIуу хэтын, я къарум къихь псори зэщIэкIуэж къыхэмыкIыу щагъэ­лъагъуэфын папщIэ Къэбэрдей-Балъкъэрым ЦIыхухэр егъэ­джэнымкIэ, щIэныгъэмрэ щIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ и министерствэр ядэлэжьащ. «Урысейр зэфIэкIхэм я лъахэщ» жылагъуэ зэгухьэныгъэм иригъэкIуэкI проект зэмылIэужьыгъуэхэм хэта ныбжьыщIэхэр кърашалIэри, мыпхуэ­дэ Iуэхугъуэхэр зэрызэхашэр, и зэблэкIыкIэ-зэфIыхьэкIэхэмкIэ уэршэр купщIафIэ къызэрагъэпэщащ, щапхъэ папщIэуи гъуэгу къызыпэщылъ щIалэгъуалэм зыузэщI лэжьыгъэхэри драгъэкIуэкIащ. Мыбдеж къыхэгъэ­щын хуейщ бжьыгъуэ зэфIэ­хьым кIуэнухэм я гъуэгупщIэри псэу­пIэри езы министерствэм къа­зэрыритар.
Мэзкуу ежьа ныбжьыщIэхэр пщIэншэрыкIуэ хъуакъым. Узэрыгушхуэн икIи узыщыгуфIыкIын хъыбар къахьыжащ: цIыхуих къыхэжаныкIащ, я цIэри фIыкIэ къыщраIуащ. 11-нэ классым щеджэу бжьыгъуэ зэфIэхьым щытекIуахэм сом мелуан зырыз къратащ, еджапIэ нэхъыщхьэ щы­щIэтIысхьэкIэ, я ехъулIэныгъэхэр щызэхуэхьэса портфолиом бал­литху хущIагъунущ, арыххэуи я ­экзаменым къитыну бжыгъэм хагъэ­хъуэну Iэмал яIэнущ. 9 - 10-нэ классхэм щIэс цIыкIухэм сом мин щитI-щитI иратащ, е я еджэныгъэм трагъэкIуэдэну, е зэреджэн техникэ ехьэжьахэр ирызэрагъэ­пэщыну. Абы къищынэмыщIауэ, зэхьэзэхуэм къыхэжаныкIахэр псори «Артек» дунейпсо зыгъэ­псэхупIэм яшэну гугъэ-му­рад­хэри къызэгъэпэщакIуэхэм яIэщ.
«Проектыр щыдутIыпщым, - къыхигъэщащ «Урысейр зэ­фIэкIхэм я лъахэщ» жылагъуэ зэгухьэныгъэм и унафэщI Комиссаров Алексей, - дэ пщэрылъ зы­щытщIыжар абы хэтынухэмрэ къыхыхьэнухэмрэ къызэрыхэжа­ныкIам теухуауэ тыгъэ еттрэ я щIэныгъэр здынэсыр къэтхутэн къудейм и закъуэтэкъым, атIэ иужькIэ къыхахыну IэщIагъэм хуэунэтIауэ Iуэхугъуэ зэмылIэу­жьыгъуэхэр ядедгъэкIуэкIынуи ди гугъэт. Иджыпсту дэ ди нэгу щIэкIащ сабийхэм я гъащIэр зытраухуэну я мурад IэщIагъэм ­хуеIэм къыщымынэу, абы теубыдауэ зэрыхуэкIуэр, уеблэмэ а IэнатIэхэм ехьэлIауэ гупсысэщIэхэр, IэмалыщIэхэр, бгъэдыхьэ­кIэщIэ­хэр къыхалъхьэну, ахэр пхагъэкIыну зэрыхущIэкъур. Сэ хьэкъыу си фIэщ мэхъу бжьыгъуэ зэфIэхьыр сабийхэм зэхьэзэхуэм и кIэух ­къудейуэ къащымыхъуу, текIуэныгъэхэр щыин, ехъулIэныгъэхэр щыбэ гъащIэ гъуэгуанэшхуэм и ублапIэу къызэралъытэнур. ЦIыхум и щхьэрэ и акъылкIэ къилэжьыжам хуэдэ щыIэкъым, мы зэпеуэм хэтахэм щIэныгъэкIэ дунейр къызэрахьэхуфынури нэры­лъагъу хъуащ.