КIуэкIуэ Казбек видеоконференц мардэм тету жэпуэгъуэм и 29-м иригъэкIуэкIащ республикэм и Правительствэм и зэIущIэ. Абы щызэхалъхьэжащ КъБР-м и Правительствэр дызэрыт илъэсым и мазибгъум зэрылэжьам кърикIуахэр, адэкIэ къапэщыт къалэн нэхъыщхьэхэри къыщагъэнэIуащ.
Зыхэплъэну къыхалъхьа Iуэху нэхъыщхьэхэр зэпкърихыу зэIущIэм къыщыпсэлъащ КъБР-м и Премьер-министр Мусуков Алий. Абы къыхигъэщащ коронавирус уз зэрыцIалэм зэрызиубгъуам къыхэкIыу щытыкIэр гугъуу зэрыщытам, мардэ ткIийхэр ягъэувын хуей зэрыхъуам щхьэкIи къэмынэу, экономикэр уигъэгузэвэн хуэдэу зэремыхуэхар, уеблэмэ КъБР-м социально-экономикэ я лъэныкъуэкIэ зэрызиужьыну яубзыхуауэ щытахэм языныкъуэ унэтIыныгъэхэмкIи зэрыщIрагъэгъуар.
Къапщтэмэ, мэкъумэш IэнатIэм щылажьэ IуэхущIапIэ псоми 2020 гъэм и мазибгъум продукцэу къыщIагъэкIащ сом мелард 34-рэ и уасэ, ар илъэс кIуам и апхуэдэ лъэхъэнэм къайхъулIам и проценти 105,5-рэ мэхъу. КъэкIыгъэу хасэм и лIэужьыгъуэу псори - гъавэхэкIхэр, джэшхэкIхэр, нартыхур, сэхураныр, кIэртIофыр, хадэхэкIыр - нэхъыбэ хъуащ.
Илъэсым зэрыщIидзэрэ республикэм гектар 1250-м жыг щыхасащ, щIы гектар мини 4,8-м псыщIэгъэлъадэ Iэмалхэр къыщагъэсэбэпу щIадзащ.
Республикэм и мэкъумэш IэнатIэм щызэфIагъэкIащ мыхьэнэшхуэ зиIэ инвестицэ проект зыбжанэ. Къапщтэмэ, зы жэщ-махуэм шэ тонн 30-м елэжь заводыщIэ яутIыпщащ, псори зэхэту тонн мин 12 зэуэ зыщIэхуэну пхъэщхьэмыщхьэ хъумапIэу щы яухуащ. Абы и фIыгъэкIэ, мы зэманым ирихьэлIэу республикэм иIэщ пхъэщхьэмыщхьэрэ мэракIуэхэкIыу зэуэ тонн мини 147-рэ зыщIэхуэну хъумапIэхэр. Илъэсым и кIэ пщIондэ яухыну я мурадщ псори зэхэту тонн мин 13,6-рэ зыщIэхуэну пхъэщхьэмыщхьэ хъумапIэу тху.
Илъэсым томат пIастэу тонн мин 33,5-рэ къыщIэзыгъэкIыфыну консерв заводым и етIуанэ Iыхьэм и ухуэныгъэр йокIуэкI, апхуэдэуи пащэ шэм елэжь IуэхущIапIэхэм я лъэщагъым хэгъэхъуэным хуэунэтIа Iуэхухэр, илъэсым бдзэжьейкъуэлэну тонн 400 къэзытыфыну IуэхущIапIэри яухуэ.
Дызэрыт илъэсым и мазибгъум республикэм и промышленностым къыщIигъэкIа продукцэу зыгурыIуахэм хурагъэшащ, лэжьыгъэрэ Iуэхутхьэбзэу зэфIагъэкIащ сом мелард 33-м щIигъу и уасэ. Ар 2019 гъэм и иджы хуэдэ лъэхъэнэм яхузэфIэкIам проценти 122,2-кIэ хуокIуэ. Промышленностым къыщIигъэкIар проценти 114,4-рэ мэхъу.
«ЭлектрокъарукIэ, газрэ бахъэкIэ къызэгъэпэщын; хьэуар гъэкъэбзэн» унэтIыныгъэм хыхьэу продукцэу хуаутIыпщамрэ Iуэхутхьэбзэу ящIамрэ сом мелардиблым щIигъу къапэкIуащ (ар 2019 гъэм и щIышылэ - фокIадэ мазэхэм зрагъэхъулIам елъытауэ проценти 115,5-рэ мэхъу).
Гъэсыныпхъэ-энергетикэ комплексым электрокъарууэ къыщалэжьар, 2019 гъэм и апхуэдэ лъэхъэнэм елъытауэ, проценти 130-рэ мэхъу. И ухуэныгъэр зэфIэкIри, лажьэу яутIыпщащ Балъкъэр Ипщэ МГЭС-р, МВт 10 зи лъэщагъыр. Станцым электрокъарууэ илъэсым ику иту кВтч мелуан 60 къилэжьыфынущ.
Абы къыдэкIуэу, нэхъ мащIэ мэхъу розничнэ сатур, ерыскъыпхъэу щымыт продукцэу ящэр, щIым къыщIах хъугъуэфIыгъуэхэм ящыщу хамэ щIыналъэхэм хурагъашэхэр.
Лъэпощхьэпо хъухэм ящыщщ коммунальнэ комплексым и IуэхущIапIэхэм къагъэсэбэпа энергоресурсхэм хуэзэ пщIэр ямыту зэрызэтрихьэр.
Зэман блэкIам хэхъуащ IэнатIэ Iутхэм я лэжьапщIэр. Республикэм мазэм ику иту къыщахь улахуэр 2020 гъэм и щIышылэ - шыщхьэуIум мазэхэм сом 28850-рэ щыхъуащ, илъэс кIуам и апхуэдэ лъэхъэнэм зэрыщытам проценти 9,2-кIэ щIегъу ар. Уасэхэм зэрыхэхъуари къэплъытэми, улахуэхэр проценти 5,7-кIэ нэхъыбэ хъуащ.
Республикэм лэжьапщIэхэм зэрыщыхэхъуар и фIыгъэщ продукцэу къыщыщIагъэкIым, зэлэжьым фейдэуэ нэхъыбэ къызэрыпэкIуам. Къапщтэмэ, ухуэныгъэ IэнатIэм пэрытхэм я улахуэхэм процент 34,6-рэ къызэрыщIагъуам лъабжьэ хуэхъуар инвестицэ лэжьыгъэхэр нэхъ щIэгъэхуэбжьауэ зэрызэфIагъэкIырщ, псэупIэу ящIым хэпщIыкIыу зэрыхэхъуэрщ. Узыншагъэр хъумэн, социальнэ Iуэхутхьэбзэхэр яхуэщIэн IэнатIэхэм пэрытхэм я улахуэхэр процент 18,6-кIэ зэрыдэкIуеяр къызыхэкIар коронавирус уз зэрыцIалэм пэщIэтыным я лэжьыгъэр нэхъ гугъу къызэрищIам къыхэкIыу медицинэ, социальнэ лэжьакIуэхэм ахъшэ хущIагъун хуей зэрыхъуарщ.
Абы къыдэкIуэу, улахуэхэр зэщхьэщокI, ягъэзащIэ къалэнхэм, лэжьыгъэхэм елъытауэ. Нэхъыбэ дыдэ къыщахь финанс IэнатIэм, шынагъуэншагъэр къызэгъэпэщыным епхахэм. Нэхъ мащIэщ къыпэкIуэр мэкъумэш IэнатIэм, ерыскъыпхъэ, щыгъын къыщыщIагъэкI IуэхущIапIэхэм Iутхэм я лэжьыгъэм.
2020 гъэм и мазибгъум республикэм цIыхухэр IэнатIэкIэ къызэгъэпэщынымкIэ и IуэхущIапIэхэм лэжьапIэ къалъыхъуэу зыхуагъэзащ цIыху мин 75-м щIигъум. Абыхэм ящыщу IэнатIэншэу къалъытащ цIыху мин 70 хуэдиз. ЛэжьапIэншэу ятхахахэр процент 16,1-рэ хъуащ (2020 гъэм и гъатхэпэм и 1-м ирихьэлIэу зэрыхъуу щытар процент 1,6-рэщ). Абы и щхьэусыгъуэхэм ящыщщ пандемием и хабзэхэм щытет пIалъэм къриубыдэу, лэжьапIэншэхэм защIэгъэкъуэн мурадкIэ, къэралым, щIыналъэм къабгъэдэкI социальнэ дэIэпыкъуныгъэ республикэм щыпсэухэм етыным хуэгъэза Iэмалхэр къызэрыхалъхьар; апхуэдэуи экономикэм хэлъхьэныгъэ хуамыщIу щэхуу лажьэ IуэхущIапIэхэри нэхъ мащIэ зэрыхъуар.
2020 гъэм и щIышылэ - фокIадэхэм къриубыдэу цIыху мин 246-м щIигъум Iэрагъэхьэжащ хабзэкIэ къащтауэ мазэ къэс цIыхухэм ират компенсацэхэр, сабий пособиехэр, субсидиерэ мазэ къэс зэрызыщIагъакъуэ ахъшэр - псори зэхэту сом мелардихым щIигъу трагуэшащ.
ХуэдиплIкIэ нэхъыбэ хъуащ сабий зиIэ унагъуэхэм къэралым дэIэпыкъуныгъэу яритыр. Апхуэдэ щIэгъэкъуэн цIыху мини 102-м хуэдизым яIэрыхьащ, сабий мини 145,8-м хухахауэ.
Социальнэ Iуэхутхьэбзэхэр щызэфIах комплекснэ центрхэм цIыхухэм икIэщIыпIэкIэ защIэгъэкъуэнымкIэ и къудамэхэм республикэм щыпсэухэм ящыщу цIыху 12767-м Iуэхутхьэбзэ зэмылIэужьыгъуэхэр хуащIащ, зыщIагъэкъуащ а зэманым къриубыдэу.
ЗэIущIэм хэтхэм захуигъазэри, КъБР-м и Iэтащхьэм къыхигъэщащ мазибгъум зэфIагъэкIар зэхэлъхьэжыным IуэхущIапIэхэм я дежкIэ мыхьэнэшхуэ зэриIэр - абы илъэсым зыхунэсын хуейуэ зытраухуахэр къайхъулIэнымкIэ щыIэ хэкIыпIэхэр зэпалъытыну, къыкъуэкI гугъуехьхэр зэпкърахыу ахэр къызэнэкIынымкIэ зэчэнджэщыну Iэмал къарет, апхуэдэуи зыхуагъэувыжа къалэнхэм лъэмыIэсынымкIэ шынагъэ щыIэмэ, ахэри къегъэнаIуэ.
Зыхэплъэж пIалъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым и Правительствэр зэрылэжьам и гугъу щищIым, КIуэкIуэ Казбек къыхигъэщащ министерствэхэмрэ IуэхущIапIэхэмрэ, республикэ властым и орган псоми я ехъулIэныгъэ нэхъыщхьэр коронавирус узыфэ зэрыцIалэм пэщIэтыным хуэунэтIа лэжьыгъэхэр тэмэму зэрызэтрахуэфарщ. Абы и фIыгъэкIэ, пандемием къигъэув хабзэхэм здытетым, IэнатIэхэм, экономикэри абыхэм яхэту, гугъуехьышхуэхэм Iумыуэу лъэпощхьэпохэр къызэранэкIыфащ. ЩIыналъэм и Правительствэм зригъэхъулIащ ягъэува къалэнхэр зэфIэгъэкIынри.
Мазэ гъунэгъухэмрэ къэкIуэну илъэсымрэ яхуэгъэпса мурадхэм щытепсэлъыхьым, КъБР-м и Iэтащхьэм жиIащ Правительствэм лэжьыгъэшхуэ къызэрыпэщытыр. Къалэн нэхъыщхьэр - нэхъапэми хуэдэу - республикэм исхэм я псэукIэр егъэфIэкIуэнырщ. Ар зрагъэхъулIэн папщIэ лъэпкъ проектхэм, щIыналъэ, къэрал программэхэм къат Iэмалхэр нэсу къэгъэсэбэпыпхъэщ.
Илъэсым и кIэ пщIондэ зэфIагъэкIын хуейхэм ящыщу къонэж лъэпкъ проектхэр гъэзэщIэныр къызэгъэпэщыныр, властым и федеральнэ органхэм иращIылIа зэгурыIуэныгъэхэм къыщыгъэлъэгъуахэр зэгъэхъулIэныр.
Гулъытэ хэха зыхуэщIыпхъэщ дызэрыт илъэсым ухуэныгъэ 80 и кIэм нэгъэсыныр, автомобиль гъуэгухэр зэгъэпэщыжыныр, къалэ пщIантIи 170-м щIигъу зэIузэпэщ щIыныр.
КIуэкIуэ Казбек щхьэхуэу къытеувыIащ лъэпкъ проектхэмрэ щIыналъэ программэхэмрэ жыджэру бгъэзащIэкIэ Iуэхур зэрызэфIэмыкIынум: «Дубзыхуахэм я мызакъуэу, нэхъыбэм зепщытын, жэрдэмыщIэхэр къыхэлъхьэн, лэжьакIуэ гупхэр гъунапкъэщIэхэм нэсыным, япэкIэ кIуэным тегъэгушхуэн, хузэщIэуIуэн хуейщ. Лэжьэнумэ, псоми Iэмал куэдыкIей яIэщ. Дэ нэхъри дегугъуу яужь дитыпхъэщ ди щIыналъэм инвестицэхэр къыхегъэлъхьэным, мэкъумэш IэнатIэм, туризмэм, гъуэгу инфрастуктурэм, бжыгъэр зи лъабжьэ технологиехэм проектышхуэхэр щыгъэзэщIэным, ди цIыхухэм щIэныгъэ егъэгъуэтынымрэ щэнхабзэ и лъэныкъуэкIэ зегъэузэщIынымрэ хуэунэтIауэ», - жиIащ КIуэкIуэ Казбек.