Зэрысабийрэ и лъым хэпщауэ, Къущхьэ Iэмырхъан къогъуэгу­ры­кIуэ цIыху къызэрыгуэкIыу. ЧэнджэщкIи IуэхукIи зыкъыхуэзы­гъазэхэм защидзейуэ и хьэлкъым, зэрыхузэфIэкIкIэ защIегъакъуэ, лей къызытехьэм къыщхьэщож. Къулыкъушхуэ щиIыгъа зэманми и дуней тетыкIэм зихъуэжауэ ­щытакъым абы: «сыминистрщ» жиIэу и мыхьэл къищтакъым. ПцIы­IуэпцIыши, щхьэхуещи, цIы­хугъэ, адыгагъэ зыхэмылъри хьэ­сэгъу хуэхъунукъым. Iыхьлыр, бла­гъэр, ныбжьэгъур зэи IэщIыб ищIыркъым. КIуэ, аракъэ, игури и псэри фIы щIэным, дахагъэм, пэжыгъэм хузэIухауэ, «ярэби, цIыхум хэлъыпхъэ хьэлыфI псори мыбы и деж щызэхуэмыхьэсауэ пIэрэ» жыпIэу, и гъащIэ Iыхьэр ирехьэкI…

Нобэ диIэ нэхъыжьхэм, зауэ зэманым, абы иужь илъэсхэм къалъ­хуахэм, яхэтыIауэ къыщIэкIынкъым зи сабиигъуэр матэщIэдзауэ езы­хьэ­кIа. Аушыджэр жылэжьым щыщ Къущхьэ Iэмырхъан къыдалъхуауэ зы шыпхъу закъуэт иIэри, унагъуэ Iуэхухэр: пхъэ гъэсын зэгъэ­пэ­щын­ри, Iэщым кIэлъыплъынри, ха­дэм илэжьыхьынри - псори и пщэ къыдэхуэрт. Школым щыщIэса ­лъэхъэнэми Iуэхуншакъым щIалэщIэр: къаутIыпща нэужь къуажэ губгъуэм хузэфIэкI ищIэу итащ илъэс къэс, уеблэмэ зэгуэрым, класс нэхъыжьхэм щыкIуэ зэманым, гуп зэрыгъэхъущ, Ставрополь лъэныкъуэмкIэ яунэтIри, мазищкIэ абы гугъу зыщригъэхьащ, еджапIэм зэрыкIуэну щыгъынхэр и пщIэн­тIэпс­кIэ къилэжьыжу.
Курыт еджапIэ нэужьым Iэмыр­хъан щIэтIысхьащ инженерхэр щагъэхьэзыру ди университетым иIэ къудамэм. Абы щIэсу дзэм ираджащ. ИлъэсищкIэ къулыкъу ищIауэ, Iэмырхъан къигъэзэжри, зыщIэса факультетым еджэным щыпи­щэжащ. ЩIалэр и дуней тетыкIэкIэ, и жэрдэмкIэ, и жыджэрагъкIэ къахэпэжыкIырт адрей студентхэм.
Еджэныр 1972 гъэм къэзыуха Iэ­щIа­гъэлI щIалэм инженеру лэжьэн щрегъажьэ Бахъсэн щыIэ «Лимб» заводым. Абы илъэситI нэхъ щы­мыIэу, Налшык и «Мэкъумэш техникэ» зэгухьэныгъэм инженер къызэ­рыгуэкIыу уващ. Абы и Iуэху зехьэ­кIэр зылъэгъуа, техникэ IуэхухэмкIэ республикэм щыIэ IуэхущIапIэм и ­Iэтащхьэ Ахъмэт Мусэбий щIалэ­щIэм гу къылъитащ икIи хуэфащэ дыдэу дригъэкIуэтеящ: Къущхьэр япэщIыкIэ инженер нэхъыжь хъуащ, ауэрэ автобазэм и тхьэмадэ, иужь­кIэ инженер нэхъыщхьэ, 1976 гъэм IэнатIэм и унафэщI ящIащ. Абы ­щыгъуэ нэхъри IупщI хъуат Къущ­хьэм зэфIэкIышхуэ зэрыб­гъэ­дэ­лъыр. Таучэлышхуэ зыхэлъ уна­фэ­щIым и IуэхущIапIэр сыт и лъэны­къуэкIи зэтригъэуват: колхоз-сов­хоз­хэр зыхуеину псори абы щыб­гъуэтынут: автомашини, тракто­ри, комбайни, пкъыгъуэ зэхуэ­мы­дэхэри. ГъэувыпIэ имыIэжу IуэхущIапIэм и пщIантIэри псэуалъэхэри узэдат. Уеблэмэ ди гъунэгъу республикэхэм къикIыурэ абы щыщахуэрт.
- Сэ цIыху хъарзынэ куэдым, уна­фэщI зыкъомым садэлэжьащ, - жеIэ Iэмырхъан, - ауэ Ахъмэт Му­сэбий псоми япэ изгъэувэнт. Хуаб­жьу лэжьакIуэшхуэт. Сэ цIыху лэ­жьакIуэр фIыуэ солъагъу - ар иреунафэщI, къызэрыгуэкI IэнатIэ бгъэдэтуи ирехъу. Зыгуэрым удэп­лъей хъунумэ, Мусэбий апхуэдэт. Акъыл жан зыбгъэдэлъ абы зы­химыщIыкI Iуэху гуэри дунейм щызекIуэу си фIэщ хъуртэкъым. ПщIэ хуищIырт, фIыуэ илъагъурт лэ­жьакIуэ тэмэмыр. Псом хуэмыдэу и нэIэ ятетт щIалэгъуалэм. Абыхэм гъуэгу яритмэ, къулыкъу нэхъ лъагэ­Iуэ яхуигъэфащэмэ, и бын дригъэкIуэтеяуэ къыщыхъурт. Сэ Налшык щыIэ зэгухьэныгъэм и нэхъыжьу сигъэкIуа нэужь, ар Iуэху ящIауэ щытащ «партым хэмыт цIыху апхуэдэ къулыкъу ептащ» жари.
ЗэрыгурыIуэгъуэщи, зы IэнатIи и Iуэху дэкIынукъым, абы унафэщI, IэщIагъэлI тэмэм пашэу имыIэмэ. Арауэ къыщIэкIынщ къызэгъэ­пэщакIуэфIу зыкъэзыгъэлъэгъуа Къущ­хьэ Iэмырхъан Лэскэн ЕтI­уанэм дэт совхоз къыкIэрыхум и ­нэхъыжьу щIагъэкIуари. А IэнатIэр пщэрылъ къыщыхуащIам хозяйст­вэм гъавэхэкIыу, хадэхэкIыу къыщ­рахьэлIэр тонн 900-м фIэкIыртэкъым, гъэшу я жэмхэм илъэсым ­къахущIэшри центнери 3 къудейт. Зэманышхуэ дэмыкIыу совхозым и Iуэхур ефIэкIуащ: хадэхэкIыу, пхъэ­щхьэмыщхьэу къайхъулIэр тонн ­мини 3-м нагъэсащ, шэуэ къашри центнер 30-м нахусащ. А бжыгъэхэр щыхьэт техъуэркъэ унафэщIым и ­Iэзагъэм, и жэрдэмым, цIыху лэ­жьакIуэр къызэрыдихьэхым, къызэ­ри­гъэдэIуэфым, нэгъуэщIу жы­пIэ­мэ, и Iуэху зехьэкIэм куэд зэрелъытам? А лэжьыгъэр абы зэрихьащ илъэс зытхукIэ.
Сыт хуэдэ зэмани урихьэлIэнущ  зи Iуэху зэкIэлъымыкIуэ IэнатIэ. Ап­хуэдэт езы Iэмырхъан и Аушыджэр жылэжьым щыIэ совхозри. Абы и Iуэхур зэтес ирагъэщIыжын хьисэп­кIэ, 1986 гъэм Къущхьэр я къуа­жэм ягъэкIуэжащ, абы щызэхэт хозяйст­вэм и тхьэмадэу. Зы илъэс ­за­къуэщ Iэмырхъан и жылэм зэры­щагъэIар. Ауэ зэман кIэщIми ­сов­хозым и Iуэ­-хур тэмэму зэтриуб­лэжащ, къуа­жэ­дэсхэр зы­щы­гу­фIы­кIын Iуэху щхьэ­пэ зыбжанэ яхуи­щIащ.
1987 гъэм, езым фIэмыфIыщэу, Къущхьэр ягъакIуэ нэгъуэщI Iэна­-тIэ: Къэбэрдей-Балъкъэр агропро­мышленнэ комитетым и унафэ­щIым и къуэдзэ къалэныр и пщэ къыдалъхьащ. Зы илъэс дэкIри, комитетым и унафэщIым и япэ къуэ­дзэ хъуащ. А къулыкъур илъэсиплIкIэ зэрихьауэ, нэгъуэщI IуэхущIапIэ пIалъэ кIэщIкIэ макIуэ. Куэд дэмыкIыу Iэмырхъан республикэм мэкъумэш хозяйствэмкIэ и минист­ру ягъэуващ, ди щIыналъэм и уна­фэщIхэм я жэрдэмкIэ.
Къущхьэр мэкъумэш IуэхумкIэ ми­нистру щыщыта лъэхъэнэм IуэхуфIу зэфIигъэкIар Iэджэ мэхъу. Къэ­ралыр зытеува гъуэгум къимыгъэ­ланджэу, зэманым къигъэув къалэнхэр къигъэIурыщIэу, лэжьэ­кIэ­щIэ­хэр IэнатIэхэм хэпщэным и акъы­лымрэ и зэфIэкIымрэ пэлъэ­-щу игъэзэщIащ и пщэ дэлъ хьэкъыр. ИлъэсиплIкIэ а Iуэхур зэрихьа нэужь, Iэмырхъан и IэнатIэр ­ихъуэжри, къыхуагъэфэща лэжьыгъэ зыбжанэм пэрытащ. Ар щытащ ди къэралым и Президентым и лIыкIуэу Кавказ Ищхъэрэм щыIэм и чэнджэщэгъуу, Къэбэрдей-Балъ­къэ­рым мэкъумэш IэнатIэм щIэ­ныгъэ-къэхутэныгъэхэр зезыгъэ­кIуэкI и институтым и чэнджэщэгъу нэхъыщхьэ къалэнри и пщэ дэ­­-лъащ, Къэбэрдей-Балъкъэрым и Совет Нэхъыщхьэм и депутатуи ­хахащ, уеблэмэ ди «Спартак» футбол командэм и президентуи щытащ.
Зи гъащIэм и нэхъыбэр мэкъу­-мэш Iуэхум щхьэузыхь хуэзыщIа Iэмырхъан, дауи, игу къемыуэу ­къанэркъым щIы Iуэхур ноби ди щIыпIэм тэмэму зэрыщызэтемыувар:
- Министерствэм сыщыIута зэманым щIыр Iыхьэ-Iыхьэу, пай-пайуэ дгуэшат, колхоз-совхозхэр коллективнэ-долевой жыхуаIэм хуэдгъэ­кIуауэ щытащ. Ауэ, зэманым зи­хъуэжащ, жари, ар якъутэжри, нэ­гъуэщI Iуэху еплъыкIэм техьащ. Ауэ нобэ щIыр зыбгъэдэлъымрэ абы телэжьыхьын хуей къуажэдэсымрэ я Iуэхур зэхуэкIуэркъым. Ди жагъуэ зэрыхъунщи, зы цIыхум гектар мин бжыгъэкIэ иIыгъщ, адрейм зыри иIэкъым. Пэжщ, нэхъапэIуэм, гъавэ щIапIэм бэджэнд уасэу щIатын ахъшэ зэрамыIэм къыхэкIыу, нэхъыбэм ар яхуэгъэкъарууакъым, но­бэ къуажэдэсхэм я зэфIэкIым тIэкIу нэхъ хэхъуащи, а щIы зехьэкIэм зэхуэкIыныгъэ хэлъхьэн ­хуейщ. А Iуэхум теухуауэ псалъэ­макъ къаIэтурэ щытащ, «мы зэре­кIуэкIым хуэ­дэу дяпэкIи щыт хъу­нукъым» жаIэу. Сэ къызэрызгу­рыIуэмкIэ, щIы куэд зыIыгъым и пакIэ гуэр цIыхум ялъы­сын хуейщ е щIы зи куэдым цIыхухэр зыхигъэхьэу акционер ищIми ­хъунущ. Лъэны­къуитIри арэзы зы­техъуэн гупсысэ­кIэ гуэркIэ бгъэды­хьауэ, щIым и зехьэкIэр яхъуэжыпхъэу собж.
Куэдщ сщIар, жиIэу тIысыжакъым Iэмырхъан. Ар ноби мэлажьэ. Мэкъу­мэш IэнатIэм, ди экономикэм зегъэужьыным хэлIыфIыхьа Къущ­хьэ Iэмырхъан къыхуагъэфэщащ  ди республикэм и дамыгъэ нэхъ ­лъапIэ дыдэр - «Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и пащхьэм щиIэ фIыщIэхэм папщIэ» орденыр.
…Жэпуэгъуэм и 1-м зи ныбжьыр илъэс 75-рэ ирикъу, экономикэ щIэ­ныгъэхэм я кандидат Къущхьэ Iэ­мырхъан и гъащIэ гъуэгуанэм уриплъэжрэ и лэжьыгъар гукIэ зэбгъэзэхуэжмэ, узэгупсысыращ: ди республикэм и IэнатIэ нэхъыщ­хьэ­хэм апхуэдэ цIыху щэджащэхэр унафэщIу Iутамэ, тобэ ирехъуи, Къэбэрдей-Балъкъэрым и цIыху­-бэм я псэукIэри куэдкIэ нэхъыфI ­хъунт.