Ди лъахэгъу Ласицкене (Кучинэ) Марие Катарым и къалащхьэ Дохэ иджыблагъэ щекIуэкIа атлетикэ псынщIэмкIэ дунейпсо чемпионатым тхыдэм щыхыхьащ. ЛъагапIэ дэлъеинымкIэ зэхьэзэхуэм абы дыщэ медалыр фокIадэм и 30-м къыщихьащ. Прохладнэдэс хъыджэбзыр иджы щэнейрэ дунейпсо чемпионщ - лъагапIэ дэлъей цIыхухъухэми цIыхубзхэми игъащIэм яхэтакъым апхуэдэ зыхузэфIэкIа. Фигу къэдгъэкIыжынщи, нэхъапэм ар щытекIуащ 2015 гъэм Пекин щыIа, 2017 гъэм Лондон щекIуэкIа ЩIы хъурейм и зэпеуэхэм. КъищынэмыщIауэ, лъагапIэм щхьэпрылъынымкIэ дуней псом и вице-чемпион Катарым щыхъуащ КъалэкIыхьым (Прохладнэ) щыщ Акименкэ Михаил. Къыхэдгъэщыну дыхуейт а тIуми спортым япэ лъэбакъуэхэр щачар а къалэм и зы секцэу зэрыщытыр. Иджы ахэр ящыщщ гъэ къакIуэ Токио щекIуэкIыну Олимп Джэгухэм ягъэкIуэну зыхуагъэфащэхэм. Нобэрей ди къыдэкIыгъуэр Ласицкене тедухуэнщ, къыкIэлъыкIуэр Акименкэ хухэтхынщ.
Кучинэ Марие и къежьэкIар телъыджэщ. 1993 гъэм и пэщIэдзэм Къэбэрдей-Балъкъэрым къыщалъхуа хъыджэбз цIыкIум и ныбжьыр илъэсипщI ирикъуа къудейуэ арат Прохладнэ дэт курыт еджапIэхэм ящыщ зым физкультурэмкIэ и егъэджакIуэу лажьэ Габрилян Геннадий и нэIэм щыщIэхуам. Сабийхэм ядригъэкIуэкI урокхэм абы псынщIэу гу щылъитащ адрейхэм и инагъкIи зэфIэкIкIи къахэщ хъыджэбз псыгъуэ цIыкIум. КъыщызэдэжэкIи, лъагэу щыдэлъейкIи, нэгъуэщI дерсхэмкIи ар псоми фIыкIэ къахэщырт.
Нэрылъагъут Марие спорт зэфIэкI лъагэ къызэрыкъуэкIыфынур. Абы папщIэ ерыщу дэлэжьэн хуейт. А Iуэхугъуэ мытыншыр и пщэ дилъхьэжащ физкультурэмкIэ егъэджакIуэ къызэрыгуэкI Габрилян Геннадий икIи, зэман дэкIри, щыгуфIыкIыжащ: тренерми абы и гъэсэнми дунейпсо цIэрыIуагъ ягъуэтащ. Иджы Ласицкене (Кучинэ) Марие дуней псом тхуэнейрэ и чемпионщ (тIур щхьэ зытелъ стадионхэм къыщихьащ), Европэм щэнейрэ щытекIуащ, Континентхэм я кубокыр тIэунейрэ зыIэрыхьащ, НыбжьыщIэхэм я Гъэмахуэ Олимп Джэгухэм я дыщэ медалыр къэзыхьащ, «Налкъутналмэс лигэм» щэнейрэ щынэхъыфIащ, нэгъуэщI лъагапIэ куэди къызэхъулIа спортымкIэ щIыхь зиIэ и мастерщ.
Ар адрейхэм сыт щыгъуи фIыкIэ къахэщырт. 2010 гъэм НыбжьыщIэхэм я Гъэмахуэ Олимп джэгухэм щытекIуащ. КъыкIэлъыкIуэ щIымахуэм метр 1,97-м щхьэпрылъащ. Ар ныбжьыщIэхэм я дунейпсо рекордт. И ныбжьыр илъэс тIощIрэ зырэ щрикъум метри 2,01-р къызэринэкIащ. А лъэхъэнэ дыдэм «Налкъутналмэс лигэм» япэу щытекIуащ. Аргуэру илъэс дэкIри, дунейпсо чемпион хъуащ. Абы иужькIэ зыхэта зэхьэзэхуэ 45-м зэкIэлъхьэужьу щытекIуащ - апхуэди зыхузэфIэкIа ЩIы хъурейм иджыри къэс Ласицкене Марие фIэкIа къытехъуакъым.
Допинг Iуэхум бэлыхь зэрыхидзам къыхэкIыу Урысей Федерацэм и спортсменхэр Дохэ щекIуэкI атлетикэ псынщIэмкIэ дунейпсо чемпионатми я щхьэ щыхущытыжу аращ икIи зыщыщ къэралым и цIэкIэ утыку къихьэну, абы и ныпыр ягъэлъэгъуэну, текIуа иужькIэ Хэкум и гимныр къеуэну хуиткъым. А псори къытехьэлъэ пэтми, Ласицкене Марие зэфIэкI лъагэ къигъэлъэгъуащ икIи метри 2-рэ сантиметри 4-м щхьэпрылъри, дыщэ медалыр зыIэригъэхьащ. Апхуэдэ дыдэ лъагапIэр къищтащ Украинэм щыщ Могучих Ярославэ, ауэ абы папщIэ бгъэдыхьэгъуищ къигъэсэбэпын хуей хъуащ. Марие япэ елъэгъуэм метри 2-рэ сантиметри 4-м пэлъэщащ икIи адэкIэ дунейпсо рекордым зрипщытат. АрщхьэкIэ зэкIэ къехъулIакъым - Олимп Джэгухэм а Iуэхугъуэ дахэр пигъаплъэу къыщIэкIынщ.
Ласицкене иджыри къэс къищта лъагапIэ нэхъ ин дыдэр метри 2-рэ сантиметри 6-рэщ. Болгарием щыщ Кастадиновэ Стефкэ зыкъом щIауэ игъэува иджыпстурей дунейпсо рекордыр абы зэрыщхьэщыкIыр сантиметрищ къудейщ. Марие и ныбжьыр илъэс тIощIрэ хырэ хъууэ аращ икIи спортсменхэм я зэфIэкI нэсыр къыщызыкъуах лъэхъэнэм итщ. Шэч хэлъкъым дунейпсо рекордри абы къызэрехъулIэнум.
Ди къэралым нэхъ лъагэ дыдэу зэгуэрым щыдэлъеяр Чичеровэ Аннэщ. Ар метри 2-рэ сантиметри 8-м щхьэпрылъыфащ. Абы и рекордыр Катарым щикъутэну хущIэкъуащ Ласицкене Марие. ЛъагапIэр апхуэдизкIэ къригъэIэта, щэнейрэ ебгъэрыкIуа пэтми, зэкIэ ари къехъулIакъым. IэщIагъэлIхэм абы и щхьэусыгъуэу къалъытэр ди лъахэгъум ныкъуэкъуэгъу зэримыIэжаращ - дунейпсо зэхьэзэхуэм зэрыщытекIуар наIуэ хъууэ и хьэрхуэрэгъу псори екIуэтэкIа иужькIэщ ЩIы хъурейми Урысей Федерацэми лъагапIэм щхьэпрылъынымкIэ я рекордхэм щызрипщытар. Къэзыгъэгузэвэнрэ къеныкъуэкъунрэ щимыIэжым, хьэлэмэтагъри фIэкIуэдагъэнущ. Рекордхэр бгъэувын папщIэ абыхэм уесэн, ерыщу уебгъэрыкIуэн хуейщ. Марие аращ иджыпсту ищIэр.
Зэхьэзэхуэр иуха иужькIэ, ди лъахэгъур журналистхэм къаухъуреихьащ.
- Узыщыщ къэралым и щIыхьыр умыхъумэу, атIэ уи щхьэ закъуэ ухущытыжу текIуэныгъэ инхэр зыIэрыбгъэхьэныр бужэгъуакъэ? - арат япэу абы къызэреупщIар.
- Пэж дыдэу, сужэгъуащ, - ибзыщIакъым Марие. - КIуэ пэтми, ар нэхъ къыстохьэлъэ. Адрейхэм къадэщIхэр дэнэ къэралым къикIами, езыхэр дэнэ щыщми наIуэу ягъэлъагъуэ. Дэ апхуэдэ Iэмал зыкъом щIауэ диIэкъым.
- Уэ тхыдэм ухыхьащ щэнейрэ дунейпсо чемпион узэрыхъуамкIэ. Нэхъапэм апхуэдэ зэфIэкI зыми иIакъым. Дауэ къыпщыхъурэ?
- Пэжуи?! Сыту фIыщэт! Сэ апхуэдэ ехъулIэныгъэм сыщIэхъуэпсынуи сышынэрт, сыхуэпабгъэ пэтми. Си текIуэныгъэр зи фIыщIэр сызэрысабийрэ сызыгъасэ Габрилян Геннадийщ. Абы зэгуэрым къызжиIат: «Ушынэну ухуеймэ, шынэ, ауэ зэгъащIэ псори фIыуэ зэрызэфIэкIынур».
Журналистхэм упщIэ куэд хуаIэт Габрилян Геннадии икIи я мурадхэм щытепсэлъыхьым къыхигъэщащ: «Дэ дыщогугъ етIанэгъэ Токио щекIуэкIыну Олимп Джэгухэм дыкIуэну икIи ди хъуэпсапIэр зэдгъэхъулIэфыну. Пэжкъым икIи захуагъэкъым Ласицкене хуэдэ спортсмен къабзэхэр Олимпиадэм пэIэщIэ зэрыхуащIыр. Илъэсищ ипэкIэ апхуэдэу къыдащIащ, иджыри зыкъытхуагъэдалъэ. Ар щIэпхъаджагъэщ. Апхуэдэу щыт пэтми, дэ хамэ къэрал гуэрым и щIыхьыр тхъумэну яужь диткъым, Машэ хэкупсэ нэсщ. Зыщыдгъэхьэзырынур - нэгъуэщI Iуэхугъуэщ. Языныкъуэхэм зэращIым хуэдэу, хамэ щIыпIэ къыхэтхыну ди мурадщ, дзыхь зыхуащI допинг-офицерхэм я нэIэ дыщIэтыфын икIи иужькIэ гурыщхъуэ къытхуамыщIын папщIэ. Урысей Федерацэм апхуэдэ Iэмал щыIэкъым».
Ди лъахэгъум и гъащIэм 2017 гъэм мыхьэнэшхуэ зиIэ Iуэхугъуэ къыщыхъуащ - ар лIы дэкIуащ. «Евроспорт» телеканалым и комментатор, урысей спорт журналист Ласицкас Владас щхьэгъусэ ищIащ икIи абы и унэцIэр къищтэри, Марие Ласицкене хъуащ (цIыхухъухэмрэ цIыхубзхэмрэ я унэцIэм я кIэухыр Латвием щызэщхьэщокI).
Прохладнэдэс бзылъхугъэм иужь мазиплIым и ехъулIэныгъэхэр телъыджэщ. Феплъыт фэри: мэкъуауэгъуэм и 13-м - метри 2,01-рэ (Ослэ, Норвегие), мэкъуауэгъуэм и 16-м - метри 2,02-рэ (Хожув, Польшэ), мэкъуауэгъуэм и 20-м - метри 2,06-рэ (Остравэ, Чехие), мэкъуауэгъуэм и 30-м - метри 2,04-рэ (Стэнфорд, США), бадзэуэгъуэм и 5-м - метри 2,02-рэ (Лозаннэ, Швейцарие), фокIадэм и 30-м (Дохэ, Катар) - метри 2,04-рэ. Лъагэу дэлъеинымкIэ апхуэдэу зэкIэлъхьэужьу лъэщу зыкъэзыгъэлъагъуэ спортсменкэ зэи щыIакъым. 2015 гъэм Пекин щызэхэта дунейпсо зэпеуэм зэрыщытекIуэрэ блэкIа илъэсиплIым абы бжьыпэр щимыубыда зэхьэзэхуэ къэщIэжыгъуейщ. Зэ закъуэщ зыгуэр япэ щригъэщар - ари мыхьэнэ щIагъуэ зимыIэ Европэ - США зэхьэзэхуэм, Катарым щекIуэкIа дунейпсо чемпионатым и пэ къихуам.
МетритI лъагагъыр Ласицкене зыкъом щIауэ къыфIэмыIуэхуж хъуащ. Зэхьэзэхуэхэм зэрыхэтрэ ар абы 75-рэ (!) щхьэпрыкIащ. Апхуэдэ зыхузэфIэкIа нэгъуэщI спортсмен цIыхубз ЩIы хъурейм теткъым. Мы гъэм Чехием и Остравэ къалэм щызэхэта зи чэзу дунейпсо зэпеуэм, цIыху мин 12-м щIигъу къыщыкIэлъыплъу, ди лъахэгъу цIэрыIуэм метри 2-рэ сантиметри 6-рэ зи лъагагъыр къигъэIурыщIащ. Апхуэдэ щIыкIэкIэ Европэми дуней псоми я чемпион цIэр зезыхьэ прохладнэдэс бзылъхугъэм къыдэщIхэм аргуэру дэрэжэгъуэ ин яритащ. Ар мы гъэм зыри зыпэмылъэща лъагагъщ.
Сыт щыгъуи текIуэу щытауэ къыпщохъу Ласицкене (Кучинэ) Марие. АрщхьэкIэ абы и ныбжьыр илъэс 26-рэ хъууэ аращ икIи дяпэкIэщ и ехъулIэныгъэ нэхъ ин дыдэхэр щыщыIэну хуагъэфащэр. Апхуэдэу езым къилъытэр Гъэмахуэ Олимп Джэгухэм я дыщэ медалырщ. 2016 гъэм Рио-де-Жанейрэ щыIам Дунейпсо Олимп Комитетымрэ ИААФ-мрэ (атлетикэ псынщIэмкIэ дунейпсо федерацэ) ягъэкIуакъым, ди къэралым и допинг Iуэхухэм я гуащIэгъуэти. Токио етIанэгъэ щекIуэкIынум Iэмал имыIэу хыхьэну хуейщ, иджыпсту зэрыт зы къэралми имей (нейтральнэ) статусым фIэкIа имыIэми.
Дэтхэнэ зы спортсменым и дежкIи Олимп Джэгухэм мыхьэнэшхуэ яIэщ. Абы щытекIуэм и пщIэр и гъащIэ псокIэ Iэта зэрыхъум къищынэмыщIауэ, и псэукIэм и зэIузэпэщагъри куэдкIэ елъытащ. Аращи, Ласицкене (Кучинэ) Мариерэ и тренер Габрилян Геннадийрэ иджыпсту я гупсысэр нэхъыбэу, дауи, зытеухуар 2020 гъэм Японием щыIэну Олимпиадэращ. Абы ягъакIуэ къудеймэ, ди лъахэгъум аргуэру дэрэжэгъуэ къызэрыдитынум шэч хэлъкъым.
