Геуюрге кюн РФ-ни Президентини Шимал-Кавказ федерал округда толу эркинликли келечиси Александр Матовников ишчи жумуш бла КъМР-де болгъанды. Ол Правительствону юйюнде уллу кенгеш бардыргъанды, аны аллында уа «Катастрофаланы медицинасыны эм терк медицина болушлукъ бериу араны» халы бла шагъырейленнгенди. Аны КъМР-ни Башчысыны къуллугъун болжаллы халда толтургъан Казбек Коков ашыргъанды. Медиклеге иги онгла жарашдыргъандыла
Бу учреждениягъа полпред былтыр ноябрьде келгенди. Ол кезиуде медикле мекямгъа энди кёчюп, алыкъа тийишли мадарла къуралмагъан эдиле. Болсада къысха заманны ичинде ара жангыртылгъанды, врачлагъа борчларын бийик даражада толтурурча, къыйын ишден солурча да онгла этилгендиле.
Александр Матовников бла Казбек Коков, ала бла шагъырейлене, махкемени кадрла бла жалчытыу, аланы айлыкъларын ёсдюрюу жаны бла проблемала кётюргендиле. Араны баш врачы Алим Кардановну айтханына кёре, орта медицина персонал 26 минг сом алады, саулай учрежденияда орталыкъ айлыкъ 48 минг сомгъа жетеди.
Журналистлени сорууларына жууапла бере, Александр Анатольевич учреждение Шимал Кавказда регионла аралы болгъанын чертгенди. «Федерал трассалада авариялада ачыгъанлагъа болушлукъ бергенлери бла бирге медикле республиканы инсанларына эмда туристлеге медико-санитар себеплик этедиле. Мында сынаулу, билимли адамла ишлейдиле, кёплери къырал саугъала бла белгиленнгендиле.
Былтыр келгенибизде, мекямны кёп жылланы ичинде тапландырыргъа онг болмагъанын айтхандыла бизге. Алай къысха заманны ичинде республиканы оноучулары, инвесторла табып, мында аламат болумла къурагъандыла»,-дегенди ол.
Полпред былтыр республикагъа терк медицина болушлукъ берген 33 машина келтирилгенин, ала шёндюгю оборудование бла жалчытылыннганларын да эсгертгенди. «Алай бла къыйынлыкъгъа тюшгеннге болушлукъгъа медикле 6-8 минутну ичинде жетедиле»,-деп къошханды ол.
Казбек Коков быйыл да ата журтлу автопромгъа себеплик этиу жаны бла федерал программаны чеклеринде республикагъа 13 машина бериллигин, аладан 8-си келтирилгенлерин билдиргенди. «Бу программаны хайырындан терк медицина болушлукъ службаны машиналарын 30 процентге жангыртханбыз. Келир жылгъа заявка берилгенди, алай бла араны автопаркын толусунлай алышырбыз деп ышанама»,-дегенди ол.
Регионну къарыуландырыргъа – 14,5 миллиард сом
Кюнню экинчи жарымында Правительствону юйюнде РФ-ни Президентини Шимал-Кавказ федерал округда толу эркинликли келечисини Советини жыйылыуу болгъанды. Анга уа округну битеу регионларыны башчылары да киредиле. Жыйылыугъа Шимал Кавказны ишлери жаны бла министр Сергей Чеботарев, аны биринчи орунбасары Одес Байсултанов, РФ-ни баш прокуроруну орунбасары Дмитрий Демешин (ол Советни къауумуна кийирилгени белгили этилгенди), РФ-ни МВД-сыны Баш управлениясыны миграцияны соруулары жаны бла бёлюмюню таматасы Валентина Казакова эм башхала да къатышхандыла.
Кенгешде «2025 жылгъа дери СКФО-ну айнытыу» федерал программа жашауда къалай бардырылгъаны сюзюлгенди. Жыйылыуну ача, Александр Матовников полпредни баш борчларындан бири регионда федерал программала къалай толтурулгъанларын контрольда тутуу болгъанын эсгертгенди. «Бу соруу артыкъда магъаналыды. Бюгюнлюкде округну социал сферасын, экономикасын игилендириуге бурулгъан федерал эм регион программала, миллет проектле бардыла. Аланы бирге тийишдирирге, субъектледе болумну ангыларгъа керекди. Программала округну айнытыугъа, алай бла уа инсанларыбызны ырахматлы, къолайлы жашауларын жалчытыргъа бурулупдула»,-дегенди ол.
2025 жылгъа дери СКФО-ну айнытыу федерал программа къалай толтурулгъаны бла уа Сергей Чеботарев шагъырей этгенди. Аны айтханына кёре, аны жашауда бардырыргъа 14,5 миллиард сом белгиленнгенди, бюгюнлюкде 6,3 миллиард сом багъасы жумушла толтурулгъандыла (программа 44 процентге тамамланнганды). «Болсада иш тохтамагъанды, инвестиция проектле энтта тамамланадыла»,-дегенди ол.
Документни чеклеринде 7 подпрограмма жарашдырылгъанды – алада хар субъектни да социал-экономикасын айнытыу жаны бла  мадарлары бардыла.  Аланы чеклеринде 26 инвестиция проект къабыл кёрюлгенди, ол санда 9-су ахырына жетдирилип, регионда 613 ишчи жер къуралгъанды.
Былтырны юсюнден айтханда, 22 инвестиция проектни тамамларгъа 8,2 миллиард сом керек эди, андан 6,3 миллиард сом къоратылгъанды. Сергей Чеботарев 11 проектде белгиленнген жумушла болжалдан артха къалгъанларына эс бургъанды. «Регионланы башчыларындан инвестиция заявкаланы берирден алгъа аланы тынгылы тинтирге, ахча бёлюнсе уа, битеу жумушланы заманында бардырыргъа тилерик эдим»,-дегенди докладчы.
Быйыл да регионла федерал министерствогъа 21 заявка хазырлагъандыла, аладан онючюсю эл мюлк, алтысы промышленность, экиси да туризм бла байламлыдыла. Аланы битеулю багъасы 9,7 миллиард сомгъа жетеди, ол санда федерал бюджетден 2,2 миллиард сом бёлюнюрюкдю. «Министерствону ишчи къауумуну жыйылыуунда сюзюлюп, аладан 12 сайланнгандыла. Ызы бла къол кётюрюу бардырылып, 7-си къабыл кёрюлгендиле. Шимал Осетия-Алания бла Чечен Республика экишер проект хазырлагъандыла, къалгъанларын а Ингушетия кёргюзтгенди»,-деп билдиргенди докладчы.
Регионланы инвестиция онгларын игилендириу, уллу бизнес Кавказгъа келирча мадарла тамамлау жаны бла энчи программа да толтурулады. Бу ишни Шимал Кавказны айнытыуну корпорациясы тамамлайды.
  Шимал Кавказда туризмни айнытыугъа баш магъана берилгенин чертгенди Сергей Чеботарев. Бюгюнлюкде уа тёрт уллу проект тамамланады: «Архыз», «Ведучи», «Армхи» курорт-рекреация зонала алгъадан да белгилидиле. Алагъа уа энди «Мамисон» энчи экономика зона да къошулады. Министр айтханыча, анга ахча бёлюнюп башлагъанды, бюгюнлюкде уа курортда инженер ызла салыннгандыла.
Арт кезиуде уа Кавказны Минеральные Воды рекреация зонасын айнытыугъа энчи эс бурулады. Сергей Чеботаревну айтханына кёре, ол жаны бла план барды, бюгюнлюкде аны чеклерине кирген шахарлада 22 объектни къурулушу башланнганды, аладан 16-сы быйыл битдирилирге керекдиле. Ол санда Кисловодскну, Пятигорскну айнытыугъа, алада социал магъаналы объектле ишлетиуге ахча бёлюнеди.
Субъектлени табийгъат къыйынлыкъладан сакълау жаны бла мадарла да белгиленнгендиле программада. Бу жумушлагъа 538,2 миллион сом бёлюнеди. «Жарсыугъа, табийгъатда баргъан болумланы тохтатыр онг жокъду, аны ючюн хазыр болургъа борчлубуз. Бёлюннген ахчагъа уа 9 объектни къурулушу бардырылады»,-дегенди ол.
Докладны сюзе, регионланы келечилери инвестиция проектлени сайлау жылны экинчи жарымында бардырылгъанын терсге санагъандыла. «Инвестиция башламчылыкъларыбызны  жылны ахырында тинтип башлайдыла, алай бла уа проектлени толтурургъа заман жетмей къалады»,-дегенди Чечен Республиканы келечиси Муслим Хучиев.
Александр Матовников аны тюзге санагъанды. Советни келечилери бу ишни 1 майгъа дери тамамларгъа предложение этгендиле.