Элбрус районда Нейтрино обсерваторияда "BEST" (Baksan Experiment on Sterile Transitions) деген сынау ишле бардырылып башланнгандыла. Алимле нейтрино кесекчикни жангы тюрлюсюн излеу бла кюреширикдиле, деп билдиргенди РФ-ни илму эмда бийик билим бериу министрини орунбасары Григорий Трубников ТАСС агентствогъа.
«Биз бу ишге хазырланып башланнганлы юч жыл болады. Белгилисича, бюгюнлюкге нейтринону юч тюрлюсю барды: электрон, тау- эмда мюон. Алай алимлени оюмларына кёре, алагъа энтта да бири къошулургъа боллукъду – «эм таза». Ол табылса, баям, Нобель саугъагъа тийишли боллукъду», - дегенди министрни орунбасары.
Трубников айтханнга кёре, алимле сау жети жылны тийишли методикала къурап тургъандыла. Анга деп дагъыда энчи оборудование да жарашдырылгъанды. Бу илму башламчылыкъгъа илму министерство, «Росатом» корпорация, Илму организацияланы федерал агентствосу да кёп къыйын салгъандыла. Анга бир ненча жюз миллион сом къоратылгъанды. Быйыл бешинчи июльда уа оборудование жерине орнатылгъанды.
Григорий Трубников дагъыда Бахсан аууздагъы лаборатория сау дунияда окъуна эм иги телескопха саналгъанын айтханды. Кеси заманында мында эм биринчиле болуп кюнден чыкъгъан нейтринону тинтгендиле, аны азлыгъыны сылтауун да туура этгендиле.
Къолгъа алыннган сынам ишни биринчи эсеплери быйыл октябрьни орталарында белгили боллукъдула. Бу иш кеси уа 7-10 жылны ичинде бардырыллыкъды.
Экспериментни таматасы, РАН-ны Ядерный тинтиуле институтуну лабораториясыны башчысы Владимир Гаврин айтханнга кёре, сынау ишде хайырланырча энчи оборудование жарашдырылгъанды.
Битеу да он экспозиция боллукъду, хар бири да тогъузушар кюн бардырыллыкъды. Биринчиси 15 июльда болгъанды, ахыргъысы уа 13 октябрьге тюшеди. Ызы бла алимле жыйылгъан материалны тинтиу бла кюреширикдиле.
Министрни орунбасары билдиргенича, обсерваторияда жаланда бу эксперимент бла чекленип къалыр умут жокъду. Талай жылдан анда жерни ортасындан чыкъгъан геонейтринону тинтип башлар муратлыдыла. Аны хайыры бла бизни планетабызны тарыхыны эмда къадарыны юсюнден кёп соруулагъа жууапла табыллыкъдыла.
