Махуэ Билал Олимп чемпион?

2012 гъэм Лондон щекIуэкIа Гъэмахуэ Олимпиадэм къыщихьа дыщэ медалыр Дунейпсо Олимп комитетым (МОК) къытрихыжащ Узбекистаным и цIэкIэ абы щыгъуэм бэна, иджы Урысей Федерацэм и Къэрал Думэм и депутат Таймазов Артур. Ар иджы къыхуагъэфащэфынущ ди бэнакIуэ цIэрыIуэ Махуэ Билал.
Тхьэмахуэ ипэкIэ, бадзэуэгъуэм и 23-м, Дунейпсо Олимп комитетым (МОК) хъыбар зэбгригъэхащ абы и Дисциплинарнэ комиссэм (Освальд Денис зи унафэщI гупым хэтщ Линдберг Гуниллэрэ Самаранч-нэхъыщIэ Хуан-Антониорэ) унафэ къызэрищтар, бэнэкIэ хуитымкIэ килограмми 120-м нэс зи хьэлъагъхэм я деж Узбекистаным и цIэкIэ зыкъыщызыгъэлъэгъуа, иджы Урысей Федерацэм и Къэрал Думэм Физическэ щэнхабзэмкIэ, спортымкIэ, туризмэмрэ щIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ и комитетым и унафэщIым и къуэдзэ Таймазов Артур и дыщэ медалыр къызэрытрахыжынумкIэ. Щхьэусыгъуэр - къагъэсэбэпыну хуит ямыщIа «оралтуринабол» хущхъуэр и лъым хэту щIэрыщIэу ирагъэкIуэкIа къэпщытэныгъэхэм къызэрыщIагъэщарщ.
Фигу къэдгъэкIыжынщи, 2012 гъэм Лондон щекIуэкIа Гъэмахуэ Олимп Джэгухэм къыщихьа дыжьын медалыр Дунейпсо Олимп комитетым мы илъэсым и пэм къытрихыжащ Куржым (Грузием) щыщ бэнакIуэ Модзманашвили Давит. Ар иратыжащ Махуэ Билал. Иджы дыщэри къыIэрыхьэжыну фэ тетщ. Абы ехьэлIауэ иджыри мэлажьэ Спорт бэнэкIэм и дунейпсо зэгухьэныгъэм и комиссэр икIи унафэр зэкIэ белджылыкъым. Махуэм къи­щынэмыщIауэ, Лондон-2012-м и дыщэ медалыр иратыфынущ а зэхьэзэхуэм ещанэ увыпIэр къыщызыхьауэ щыта Ираным щыщ Гасеми Комейл.
Таймазов Артур Осетие Ищхъэрэ-Аланием къыщалъхуащ, арщхьэкIэ зэхьэзэхуэхэм зэрыхэтар Узбекистаным и цIэкIэщ. Ар щэнейрэ Олимп чемпион хъуащ, зэм дыжьыныр къихьащ, дуней псом тIэунейрэ щытекIуащ. Допинг къэпщытэныгъэхэр ерыщу ирагъэкIуэкI хъуа иужькIэ, 2017 гъэм и мэлыжьыхьым (апрелым) къытрахыжащ 2008 гъэм къихьа япэ Олимп дыщэ медалыр. Абы и анализхэм къыщагъуэтащ иджыри бэлыхь хэзыдза къагъэсэбэпыну хуит ямыщIа «оралтуринабол» хущхъуэр. Апхуэдэу щыхъум, 2012, 2016 гъэхэм ­кърикIуахэри щIэрыщIэу къапщытэжащ, нэхъапэм щымыIа Iэмэпсымэхэмрэ Iэмалхэмрэ я щIэгъэ­къуэну. КъыщIагъэщар хьэдэгъуэдахэщ икIи Таймазовыр зыгъэпудщ. 2008 гъэм къихьа дыщэ медалым дэщIыгъуу, 2012 гъэм къыхуагъэфэщами пагъэкIынущ. АдэкIэ аргуэру къапщытэжыну я мурадщ 2004 гъэм Алыджым и къалащхьэм зэрыщытекIуа щIыкIэри, ауэ ар къайхъулIэну фIэщщIы­гъуейщ, зэман куэдыIуэ зэрыдэкIам къыхэкIыу.
Таймазовым, дауи, зыкIи зигъэкъуаншэркъым икIи медалхэр зыми иримытыжыну жеIэ. Ауэ ар, абы зэригугъэм хуэдэу, Iуэху джэгукъым. Дунейпсо Олимп комитетым и унафэр гъэзэщIа мы­хъумэ, зи цIэкIэ утыку ита къэралыр зэхьэзэхуэ инхэм афIэкIа хагъэхьэнукъым. Абы хуейкъым медалхэр къызыхуихьа Узбекистанри зи хабзэубзыху IэнатIэ нэхъыщхьэм хэт Урысей Федерацэри.
Ди лъэпкъэгъу бэнакIуэхэр дэнэ щIыпIи щыцIэрыIуэщ. Абыхэм яхэтщ къэралым, Европэм, дунейм, Олимп Джэгухэм щытекIуахэр. Иджыпсту зи цIэ нэхъ къраIуэхэм ящыщщ Махуэ Билал. Иужьу ар зыхэта дунейпсо чемпионату 4-м ящыщу 3-м адыгэ щIалэр щыбэна нэхъ хьэлъэ дыдэхэм (килограмми 120-м нэсхэм) я зэпеуэм дыщэ медалхэр къыщихьащ. ЕплIанэми къыщыхагъэщIэфакъым – и хьэрхуэрэгъумрэ абырэ финалым щызэрытемыгъакIуэм, пхъэидзэ ящIри и кIэныр къимыкIауэ аращ.
Билал спортым къыщехъулIам хуэдэ зыхузэфIэкIыр мащIэ дыдэщ. Абы щыгъуэми, шэч къытетхьэркъым иджыри илъэс куэдкIэ и текIуэныгъэхэмкIэ дызэригъэгушхуэнум. Псом хуэмыдэу Махуэм дэ куэдкIэ дыщыщыгугъащ адыгэ бэнакIуэхэм 1948 гъэм яхуэугъурла Олимпиадэр щекIуэкIа Лондон. Абы щыгъуэм Тыркум и цIэкIэ бэнахэу Догу (ГъукIэ) Яшар Олимп чемпион хъуат, нэхъ хьэлъэ дыдэхэм я деж Джандемыр (Гугъэв) Адыл дыжьыныр къыщихьат.
ЗэрыфщIэжщи, 2008 гъэм Пекин щекIуэкIа Олимп Джэгухэм хэтыну Махуэ Билал хузэфIэкIакъым. И щхьэусыгъуэр псоми ящIэж - абы и пэ къихуэ зэхьэзэхуэм Красноярск щыхэту щхъухь къызэрырахьэлIарщ. И узыншагъэр зэфIэувэжа иужькIэ дунейпсо, Европэ, къэрал чемпионатхэм щытекIуат икIи 2012 гъэм Лондон щыIа Олимпиадэм ерыщу зыхуигъэхьэзырат. Псоми жаIэрт Билал дыщэ медалыр и Iэрылъхьэу, езыми нэгъуэщI плъапIэ иIэтэкъым.
Килограмми 120-м нэс зи хьэлъагъхэм я япэ зэIущIэм ар 4:0-у щытекIуащ Азербайджаным щыщ Магомедов Джамалдин. Билал гугъуехь гуэрхэри дишэчакъым тырку Акгюл Таху щебэнами. Апхуэдэу тыншу Iуэхур зэрежьам Махуэр игъэбэлэрыгъауэ къыщIэкIынущ икIи и тренерхэм къыжраIащ адэкIэ и хьэрхуэрэгъу Монголием щыщ Сайхан Чулунбат Джаргал гугъу здримыгъэхьыщэми хъуну. АрщхьэкIэ зэIущIэм и япэ Iыхьэм абы Билал къыщытридзэным зы мащIэ дыдэщ иIэжар. Адыгэ щIалэр ерагъкIэ щытыкIэ гугъум къикIащ икIи 0:6-уэ къытекIуэ пэтми, и къару псори зэщIикъуэри, къыкIэлъыкIуэ IыхьитIым и хьэрхуэрэгъум ефIэкIыфащ.
Монголым щебэнам къару куэдыIуэ зэрытригъэкIуэдам псынщIэ дыдэу Махуэм зыкъригъэщIэжащ. А махуэм дыдэм дакъикъэ зыбжанэ дэкIыу зэхэта финалым и Iыхьэ ныкъуэм хьэрхуэрэгъу къыщыхуэхъуащ куржы Модзманашвили Давит.
Иджыпсту дыдэм хуэдэу ар нэгум щIэтщ... 2012 гъэм шыщхьэуIум (августым и 11-м) и пщыхьэщхьэщ. Гъэмахуэ Олимп Джэгухэр и гуащIэгъуэу Инджылызым и къалащхьэ Лондон щокIуэкI. БэнэкIэ хуитымкIэ килограмми 120-м нэс зи хьэлъагъхэм я зэпеуэм финалым кIуэн папщIэ щызэпэщIэуващ ди лъахэгъу Махуэ Билалрэ куржы спортсмен цIэрыIуэ Модзманашвили Давитрэ. Зыр адрейм къыпимыкIуэту пелуанхэр зоныкъуэкъу, щIыр ягъэхъей жыпIэну.
Япэ Iыхьэр Билал нэхъ къохъулIэри, 1:0-у япэ йощ. МащIэу загъэпсэхуу къихьэжа иужькIэ, Модзманашвили «къощIэрэщIэж» икIи, ди щIалэр къыхигъэзыхьу щIедзэри, бжыгъэр зэхуэдэ ещIыж. Арати, зэрызэбэныну хухаха зэманыр зэфIокI. 1:1-р зэрытемыгъэкIуауэ къыпщыхъунущ, арщхьэкIэ спорт бэнэкIэм и хабзэхэр нэгъуэщIщ - апхуэдэм и деж иужьу очко къэзыхьар трагъакIуэ.
Модзманашвили Давит гуфIэщауэ долъей. Махуэ Билал и лъэр щIэхуащ – игъащIэ лъандэрэ зыщIэхъуэпса икIи куэдым хуэфащэу къалъытэ Олимпиадэм и дыщэ медалыр IэщIэкIащ.
АдэкIэ къэнэжыр Махуэр жэз медалым щIэбэнынурат. АбыкIэ къыпэува Къэзахъстаным щыщ Шабанбай Даулэт ефIэкIри, Билал ещанэ увыпIэр къихьащ.
- ЕхъулIэныгъэр япэ увыпIэращ, - жиIащ Лондон къикIыжа иужькIэ «Адыгэ псалъэм» къытхуеблэгъа Махуэ Билал. - Абы къыхэкIыу сэ нэхъ ерыщыжу къыкIэлъыкIуэ Олимпиадэм и дыщэ медалым сыщIэбэнынущ, икIи ар къызэмыхъулIауэ спортым сыхэкIыжынукъым. Ар лIы нэсым и псалъэт.
Илъэсибл дэкIын хуей хъуащ 2012 гъэм Лондон щекIуэкIа Олимпиадэм къыщыхъуа хьэрэмыгъэр наIуэ къэхъун папщIэ. А зэманым, дауи, Таймазовми, Махуэми, Модзманашвили допинг къэпщытэныгъэхэр занщIэу драгъэкIуэкIащ, адрейхэми хуэдэу. 2019 гъэм и пэщIэдзэращ Дунейпсо Олимп комитетым хъыбар щызэбгригъэхар куржы щIалэм и къарумрэ зэфIэкIымрэ хэзыгъахъуэ хущхъуэхэр зэрызэрихьэлIар къызэрыщIагъэщам къыхэкIыу Лондон къыщихьа дыжьын медалыр къытрахыжу, абы «хигъэщIа» Махуэ Билал къратыжын зэрыхуеймкIэ. Мис иджы дыщэ медалыр зыхьа Таймазоври къыщIагъэщащ. Бетэмал, а хьэгъэщагъэхэр занщIэу наIуэ къащIыфатэмэ…
Къэхъуам къыпхуегъэгъэзэжыфынукъым, ауэ Махуэ Билал апхуэдэ щIыкIэкIэ Олимп чемпионыгъэм зэрыхуэкIуэ гъуэгум къытрамыгъэкIуэтамэ, дыщэ медалыр и Iэрылъхьэт. Абы япэ къищахэу Модзманашвилирэ Таймазовымрэ я къарумрэ зэфIэкIымрэ хэзыгъахъуэ хущхъуэхэр зэрахьэлIауэ къыщIагъэщакIэщ. Лондон щыIа Олимп Джэгухэм хьэрэмыгъэкIэ щытекIуа Таймазов Артур ебэнами, Билал а осетин щIалэм зэрыпэлъэщынур къыщигъэлъэгъуат Олимпиадэм и пэ къихуэу зэхэта дунейпсо чемпионатым и финалым. Таймазовыр щытридзэри, Махуэр абы ещанэу чемпион щыхъуат.
Жэз медалыр дыжьынымкIэ яхъуэжу, захуагъэр мащIэу Дунейпсо Олимп комитетым 2019 гъэм и пэщIэдзэм щызэфIигъэувэжам Махуэ Билал дэрэжэгъуэ къритакъым: «Куэд щIауэ зэхызох Модзманашвили допинг зэрихьэлIауэ къызэрыщIагъэщар. Абы щыгъуэми иджыпстуи гуфIэгъуэ лъэпкъ зыхэсщIакъым, - къыджиIат Махуэ Билал. - Пэжщ, сэ къызатыжынущ Олимп Джэгухэм я дыжьын медалыр… Ауэ Олимпиадэ-2012-м и дыщэ медалыр пщэдей къызатми, си дежкIэ зыми зихъуэжынукъым. Дэ алэрыбгъур пщIэнтIэпскIэ щIэдгъэнщIыр дыщагъэлъапIэм и деж лъагапIэм дытету ди гимныр къызэреуэращ. Лондон апхуэдэу щыщытакъым икIи мыхьэнэшхуэ иIэкъым 2012 гъэм къэсхьахэм ящыщу си гъэтIылъыгъэхэм яхэлъынур дыжьынми жэзми».
Таймазовым и Iуэхур къызэрежьэрэ тхьэмахуэм щIигъуами, абы теухуауэ Махуэм иджыри къэс зы псалъи къыжьэдэкIакъым. ФIэщщIыгъуейщ къыхуагъэфэщэнкIэ хъуну апхуэдэ Олимп чемпионыгъэми ар щыгуфIыкIыщэну – зэманым къыпхуегъэгъэзэнукъым. Ар зыщIэхъуэпсыр пашэныгъэр къыщихьа дакъикъэм кърит дэрэжэгъуэрщ, атIэ илъэсибгъу дэкIа иужькIэ яIэтыжыныркъым.
Дунейм щэнейрэ и чемпион, Лондон щекIуэкIа Олимп Джэгухэм жэз медалыр (иужькIэ дыжьынкIэ яхъуэжауэ иджы дыщэм пагъаплъэ) къыщызыхьа Махуэ Билал и гъащIэ псом и нэ къыхуокI Олимп лъагапIэм и щыгум къыщыхутэну. Ар абы куэд щIауэ зэрыхуэфащэм шэч хэлъкъым.
2020 гъэм Токио щекIуэкIыну Гъэмахуэ Олимп Джэгухэм хэтыну Махуэ Билал зегъэхьэзыр. Хэт ищIэн, абы захуагъэ нэсыр щызэфIэувэжу адыгэ щIалэм спортым щиIэ и хъуэпсапIэ нэхъыщхьэр и чэзум къыщехъулIэнкIи хъунщ. Дэ абы депIэщIэкIыу дыпоплъэ.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

29.03.2024 - 08:57

ХЬЭЩIЭХЭМ ДЫКЪЫХАГЪАЩIЭ

Урысей Ипщэмрэ Кавказ Ищхъэрэмрэ регби 7-мкIэ пашэныгъэр къыщыхьыным теухуа зэхьэзэхуэ иджыблагъэ Налшык къалэм щекIуэкIащ.

29.03.2024 - 08:56

ГУАПЭУ ЯГУ КЪАГЪЭКIЫЖ

КъБР-м щIыхь зиIэ и журналист, Урысей Федерацэм, Къэбэрдей-Балъкъэрым щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ я лэжьакIуэ, жылагъуэ лэжьакIуэ, «Советская молодёжь» газетым и редактор нэхъыщхьэу щыта Къардэн Мухьэм

29.03.2024 - 08:56

ХАДЭХЭКI ФIЭIУГЪЭХЭМКIЭ ДЫПАШЭЩ

Пхъэщхьэмыщхьэмрэ хадэхэкIымрэ къыхащIыкI консерву Кавказ Ищхъэрэм къыщыщIагъэкIым и процент 90-р Къэбэрдей-Балъкъэрым къылъос.

28.03.2024 - 09:03

АДЫГЭХЭМ Я КЪЕЖЬАПIЭР

   ЩIыгум и ныбжьым ебгъапщэмэ, псэ зыIут дунейм еплъытмэ, цIыхум къикIуа гъуэгуанэр кIэщI дыдэщ, тхыдэм и щапхъэхэмкIэ ар мащIэщ.

28.03.2024 - 09:03

КАСПИЙСК ЩЫЗОХЬЭЗОХУЭ

Кавказ Ищхъэрэм и щIыналъэхэм алыдж-урым бэнэкIэмкIэ я спортсмен нэхъ лъэщхэр, илъэс 24-рэ зи ныбжьхэр, иджыблагъэ щызэхуэсащ Дагъыстэным и Каспийск къалэм.