Республиканы Башчысыны къуллугъун болжаллы халда толтургъан Казбек Коков, РФ-ни табийгъат байлыкъла эм экология министри Дмитрий Кобылкин да къатышып, Правительствону юйюнде кенгеш бардыргъанды. Аны кезиуюнде сёз экологияны, уучулукъну, таза суу бла жалчытыуну эм башха затланы юсюнден баргъанды.
Казбек Коков ал сёзюнде, республикагъа келип, сагъынылгъан сфералада проблемаланы, болумну кеси кёрюрге заман тапханы ючюн федерал министрге ыразылыгъын билдиргенди. Ызы бла КъМР-ни Правительствосуну Председателини орунбасары – инфраструктура эмда цифровой айныуну министри Владимир Болотоков сёлешгенди. Ол айтханыча, «Экология» миллет проектни чеклеринде жарашдырылгъан «Таза суу» деген программаны республикада бардырыргъа 300 миллион сомдан аслам къоратыллыкъды. Ол санда быйылны ахырына дери он миллион сом багъасы жумуш тындырыргъа белгиленеди.
Озгъан эки жылны ичинде саулай республикада сууну тазалаучу 102 объект ишленнгенди, алай хайырланыуда болгъан башхаларын а кёп къалмай барын да тынгылы жангыртмай боллукъ тюйюлдю.
Черек жагъаланы къутуруп келген сууладан къоруулауда болумну юсюнден табийгъат байлыкъла эмда экология министр Шауаланы Илияс билдиргенди. Саулай республикада аллай къоркъуулу жагъаланы узунлугъу 744 километрди. Ол тийреледе жашагъан адамланы саны 150 мингден асламды. Эм къоркъуулугъа, Шауа улу айтханнга кёре, 50 участканы санаргъа тийишлиди. «Министерство жууукъ кезиуледе Бахсан эмда Нальчик сууланы биришер участкаларында (битеу да 1 километр) 20 миллион сом багъасы мадар этер умутлуду», - дегенди ол.
Министр айтханнга кёре, суу жагъаланы къоруулагъан 72 объектден 46-сы осал халдадыла. Алгъаракълада аладан бешисине тынгылы ремонт этилгенди, быйыл эмда келир жыл Акъ-Сууда, Аушигерде, Эски Черекде, Псыгансуда эмда Прималкинское элде энтта да аллай бири жангыртыллыкъды. Бу ишлеге кёп къалмай юч жюз миллион сом къоратыллыкъды.
Шауаланы Илияс Терк сууну экологиясын кереклисин да белгилегенди. Ол оюм этгенден, сагъынылгъан миллет проектни чеклеринде энчи программа къураргъа да боллукъ эди.
Министр дагъыда быллай шартла келтиргенди: былтыр эмда буруннгу жыл ырхыланы хатасындан Бахсан сууну Элбрус районда онюч километринде таш-юзмез эмда башха затла жыйылгъандыла. Алайны тазалар ючюн министерство тийишли проект-смета документация хазырлап, РФ-ни Суу ресурсла агентствосуна жибергенди. Дагъыда Къабарты-Малкъарда кёллени тап халгъа келтирир умутда энчи суу объектлени сакълау» деген проект жарашдырылгъанды.
Кир-кипчикни ташыу эмда жарашдырыу не халда болгъаны бла Владимир Болотоков шагъырейлендиргенди. «Белгилисича, быйыл бу сферада аслам тюрлениу этилгенди. Энди ол жумуш бла регион оператор кюрешеди. Республикада 108 свалканы жапханбыз, кир-кипчик эки полигоннга ташылады. Алай ала да толургъа кёп къалмагъанды. Ол себепден талай замандан энтта экисин къураргъа тюшерикди. Анга уа эм аздан 300 миллион сом керекди», - дегенди Болотоков.
Ол быйыл регион операторну машиналары 846 минг кубометр (147 минг тонна) кир-кипчик ташыгъанларын, ишни тынгылы бардырыр ючюн организацияны техникасы, хар кереклиси да болгъанын да билдиргенди. Тёлеулени юсюнден айтханда уа, болум артыкъ къууандырмагъанын белгилегенди. «Тарифлени тохташдырыр ючюн республиканы тийресин талай зоналагъа бёлгенбиз, кир-кипчикни бир адамгъа бир жылгъа 3,12 кубометр ёлчемде белгилегенбиз. Жылны аллындан бери тёлеулени жаланда 26,9 проценти жыйылгъанды. Алай озгъан айда уа ол 44,4 процентге жетгенди», деп къошханды.
Министр Тырныауузда кир-кипчикни жыйыучу станция, Залукокоажеде уа тийишли комплекс ишлерге умут этилгенин, анга 139,8 миллион сом изленнгенин да айтханды. «Аланы проект-смета документациялары да хазырды. Бу объектлени, бегирек да Минги тауну этегиндегин, ишлемей жарарыкъ тюйюлдю»,- деп, Владимир Болотоков ол планлагъа себеплик этерге чакъыргъанды
Уучулукъда болумгъа жетгенде, сёз Нальчикни уучу мюлкюню башчысы Хасан Сижажевге берилгенди. Ол эки жылны ичинде мюлк 18,5 миллион сом файда келтиргенин билдиргенди. Шёндю учрежденияда шимал-кавказлы агъач тауукъну, кряква-баппушну эмда бууну санын кёбейтиу бла кюрешедиле. Мюлк-техника базаны эмда Уучулукъ инфраструктураны жангыртыу да тири барады. Келир заманлада мында уучулукъ ресурсланы кёбейтиу жаны бла репродукция ара къураргъа умут этиледи, дегенди Сижажев.
- Шёндю башында сагъынылгъан къанатлыла бла кюрешебиз, талай замандан а туякълы жаныуарланы санын кёбейтиуню да къолгъа аллыкъбыз. Сёз ючюн, акъ къуйрукълу бууну. Бу ишни башларча алагъа орунла ишлерге керекди, - деп къошханды ол.
Кёп регионла бла тенглешдиргенде окъуна, Къабарты-Малкъарда уучулукъ жаны бла бек уллу онгла болгъанларын кенгешге къатышханла барысы да белгилегендиле. Ол айнып башлагъаны бла кёп сферала аякъланырыгъын чертгендиле. РФ-ни Табийгъат байлыкъла эм экология министерствосуну департаментини башчысы Андрей Филатов билдиргеннге кёре, быйыл саулай къыралда бу бёлюмге 1,238 миллиард сом бёлюнюрюкдю, ол санда Къабарты-Малкъаргъа - 6,94 миллион сом. Алай министерствону тергеулерине кёре, аны ёлчеми эм азындан 6 миллиард болургъа тийишлиди. Республикагъа уа 31,3 миллион сом бла себеплик этерге керекди. Шёндю бу оюм РФ-ни Финансла министерствосунда сюзюудеди.
Кенгешни ахырында Дмитрий Кобылкин Шауаланы Илиясны эмда Хасан Сижажевны министерствону Сыйлы грамоталары бла саугъалагъанды. КъМР-ни Табийгъат байлыкъла эмда экология министерствосуну надзор бёлюмюню башчысын Асият Тхамокованы уа Ыразылыкъ къагъыт бла белгилегенди.
