Ныбжьэгъу щыпкъэт

Жылэтэж Сэлэдин сэрэ Арщыдан ­къуажэм дыкъыщыхъуащ, курыт еджапIэри къызэдэдухащ. Вы хъунур шкIэ щIыкIэ уощIэ, жыхуаIэращи, пасэу тхэн щIидзат. Абы зэрыцIыкIурэ гущIэгъу хэлът. СощIэж Пионерым и махуэр дгъэ­лъапIэу Арщыдан мэз лъапэм ды­щыIэу, зыми гу зылъыдмыта блэшхуэр башым фIэлъу къызэрихьар. ЯпэщIыкIэ дигу­гъащ абыкIэ хъыджэбз цIыкIухэр игъэщтэну арауэ. Ауэ абы щыщыIэтэкъым Iуэхур. Жыгым дэпщей блэ кIыхьыжьым бзу абгъуэм ис шыр цIыкIухэр зэришхынур къыгурыIуэри, къриудыхауэ арат.

Дэ нэхърэ нэхъыфIу еджэрт ар. Псом хуэмыдэу адыгэ, урыс литературэхэмкIэ къыттекIуэрт, тхакIуэ зэрыхъунур къап- щIэу. Сочиненэ ттхамэ, егъэджакIуэхэм Сэлэдин ейр щапхъэу дагъэлъагъурт.

«Зауэм и бынхэр» фIэщыгъэцIэр зиIэхэм ящыщ дэ гугъу дехьу дыкъэхъуащ. Зауэм и кIэр хьэдагъэщ жыхуиIэр нэсу дымыгъэунэхуамэ си Iуэхущ, дыщыгъыныншэу, тшхын дымыгъуэту. Школым дыкъызэрикIыжу, унэ лэжьыгъэхэм я ужь дихьэн ипэ къихуэу, ди гъунэгъу мэзым гъэмахуэм гу цIыкIукIэ, щIымахуэм IэжьэкIэ дыкIуэрт, абы къыщыкI пхъэщхьэмыщхьэр къэт­щы­пырт, пхъэ гъэсын къыхэтхырт. Къэдугъуея тIэкIухэр тщэрти, тшхын къэтщэхурт. Куэди къыщIэкIрэт абы: пхъэщхьэмыщхьэ (мы цIыкIу, кхъужь цIыкIу хуэдэхэр) къэпитI-къэпищым я уасэм щIакхъуитI, дагъэ стэчан къритщэхуфмэ дыгуфIэу арат. Хьэцыбанэ къэтщыпар ди анэхэм тхуагъавэрти, фо­шыгъу лъэпкъ хэмылъу ар итфу арат. Ди щыгъынхэр, иджыпсту жыпIэкIэ я фIэщ мы­хъунри хэлъщ, брезентхэм, къэпхэм къы­хэщIыкIат. Ди адэ-анэр колхозым щы­лажьэрт, къалэжьыр кърамыту. Уеблэмэ дерсхэм я зэхуаку дэт зыгъэпсэхугъуэ зэ­-ман кIэщIхэм колхоз нартыхур зэхыдагъэ­дзырт. Мис апхуэдэущ ди сабиигъуэр зэ­рекIуэ­кIар.

ЕджапIэр къэдуха иужь, Сэлэдин Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым филологиемкIэ и къудамэм щIэтIысхьащ, сэ дзэм къулыкъу щысщIэну сыдэкIащ. Илъэс куэдкIэ дзэм сыхэтащ ди къэралым и щIыпIэ зэмылIэужьыгъуэхэм сыщыIэу. А зэманым къриубыдэу щIэчэ имыIэу письмо нысхуитхащ Сэлэдин, сызыпэрыт лэжьыгъэр зэ­ры­фIыр, офицерыгъэри зэрылъапIэр къызжиIэу, ауэ си адыгэбзэр дэнэ сыщыIами ­зы­щызмыгъэгъупщэну, Къэбэрдей-Балъ­къэ­рым къэзгъэзэжыну къызэлъэIуу. СыкъэтыхукIэ си ныбжьэгъухэу Къагъырмэс Борис, Джэдгъэф Борис, Гъубжокъуэ Ли­уан, Жылэтэж Сэлэдин сымэ тхакIуэ хъар­зынэ хъуахэу къэзгъэзащ. Псом хуэмыдэжу Сэлэдин и Iуэхухэм сыщыгуфIыкIырт, ин срихъурт. Ар куэдым хуэIэкIуэлъакIуэт, IэщIагъэ зыбжани зэгъусэу къехъулIэрт. УсакIуэ, тхакIуэ, мультипликатор, кинематографист, сценарист, IуэрыIуатэдж - куэд дыдэ мэхъу абы хузэфIэкIыу щытар. Мультфильму 50-м щIигъу адыгэбзэкIэ тха­- хэр урысыбзэм, урысыбзэр - адыгэбзэм иригъэзэгъащ, и тхылъхэр урысыбзэкIи, ­балъкъэрыбзэкIи, тыркубзэкIи зэрадзэ­кIащ, спектакль зыбжанэ игъэуващ, и тхыгъэхэм художественнэ фильм къытращIыкIащ. Къыхэгъэщыпхъэщ «Сосрыкъуэ» таурыхъым папщIэ 1982 гъэм саугъэт къратауэ зэрыщытар. Псоми фIыуэ ялъагъу абы и псалъэхэр зыщIэлъ уэрэдхэр. Апхуэдэхэщ, псалъэм папщIэ, «До свидания, школа», «Розы Долинска», «Мамэ, папэ, нанэ, дадэ», нэгъуэщIхэри. Гулъытэ лей хуэфащэщ «Толъкъун гъыбзэм». Абы къытхуигъэна псом я гугъу схуэщIынкъым, си гугъэщ абы и творчествэм ди тхакIуэхэр тепсэ­лъыхьыну. Тхылъ псо зытеухуапхъэ цIыхуу си щхьэкIэ къызолъытэ ар.

ЦIыхум сэбэп зэрыхуэхъуным яужь иту псэуа Сэлэдин къытхэтыжкъым, бадзэуэ­гъуэм и 27-м илъэс ныкъуэ мэхъу ар дунейм зэрехыжрэ. Къыщалъхуа къуажэм щы­щIэтлъхьэжа иужь, псалъэ къыщызатым си нэпс къемыкIуэу и гугъу схуэщIакъым ­къуэш схуэхъуа си ныбжьэгъуфIым. Сыхуэ­арэ­зыщ, си нэгум ноби щIэтщ, иджыри Iэджэрэ сщыгъупщэнукъым адыгэлI нэскIэ узэ­джэкIэ ущымыуэну Жылэтэж Сэлэдин.

МЭРЕМКЪУЛ Лиуан. Арщыдан къуажэ

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

18.04.2024 - 12:25

ЖЫДЖЭРУ ЗЫЗЫУЖЬ IЭНАТIЭ

2024 гъэм и япэ мазищым къриубыдэу Къэбэрдей-Балъкъэрым зыщызыплъыхьыну къэкIуа туристхэм я бжыгъэр мин 398-рэ хъуащ икIи ар процент 24,8-кIэ нэхъыбэщ къапщытэж лъэхъэнэм ирихьэлIэу нэгъабэ щыIа бж

18.04.2024 - 10:01

УРЫСЕЙМРЭ ИСЛЪАМ ДУНЕЙМРЭ

УФ-м и Правительствэм и УнафэщIым и къуэдзэ Хуснуллин Марат иджыблагъэ иригъэкIуэкIащ «Урысеймрэ ислъам дунеймрэ: KazanForum» дунейпсо экономикэ зэхуэсым и къызэгъэпэщакIуэ комитетым и зэIущIэр.

18.04.2024 - 09:03

КЪАПЭЛЪЭЩЫН КЪАХЭКIАКЪЫМ

Урысейм иджырей пятиборьемкIэ пашэныгъэр къыщыхьыным хуэунэтIа зэхьэзэхуэ иджыблагъэ Киров къалэм щекIуэкIащ.

18.04.2024 - 09:03

МЕДАЛИБЛЫМ ЩЫЩУ ЩЫР ДЫЩЭУ

Бокс

17.04.2024 - 16:08

СПОРТСМЕНХЭР ЯГЪЭЛЪАПIЭ

Мэлыжьыхьым и 5 - 9-хэм Анапэ къалэм щекIуэкIащ Урысей МВД-м IэпщэрыбанэмкIэ и чемпионат. Абы япэ увыпIэр къыщихьащ КъБР-м щыIэ МВД-м и гупым.