Урысейм и Президент Путин Владимир къыщып­сэлъащ Петербург иджы­благъэ щызэхэта дуней­-псо экономикэ зэхуэ­сыш­хуэм. Абы хэтащ Къэ­бэрдей-Балъкъэрым и Iэта­щ­хьэм и къалэнхэр пIалъэкIэ зыгъэзащIэ КIуэ­кIуэ Казбек

ПМЭФ-2019 зэхыхьэм и хьэщIэ лъапIэу щытахэщ Ки­тай ЦIыхубэ Республи­-кэм и УнафэщI Си Цзиньпин, Болгарием и Президент Радев Румен, Арме­нием и Премьер-министр Пашинян Никол, Слова­-кием и Премьер-министр Пел­легрини Петер, ООН-м  и Секретарь нэхъыщхьэ Гутерреш Антониу, УФ-м и къэрал властым и органхэм, урысей, дунейпсо компание, банк нэхъ инхэм я лIы­кIуэхэр, IэщIагъэлI, политик нэхъ лъэрызехьэхэр.
ЗэIущIэм кърихьэлIахэм защыхуигъазэм, къэралым и УнафэщIыр къытеувыIащ дунейпсо экономикэм хэту Урысейм зиужьыным хуэгъэза мурадхэмрэ къалэнхэмрэ, апхуэдэуи къэрал кIуэцI, лъэпкъ, дунейпсо Iуэхухэм ехьэлIа Iуэху зыбжанэ:
«Иужьрей зэманым экономикэшхуэм зиужьу фэ тетщ. Ауэ къэрал унафэщI­хэм, дэ псоми зыдумы­сы­жын хуейщ: зиужь пэтми, щыIэ хъуа экономикэ зэхущытыкIэр, ди жагъуэ зэрыхъущи, кризисым хэтщ. ИкIи а кризисым псори къы­-зэщIеубыдэ. Мыбдежым гугъу­ехьхэр щызэтрехьэ икIи ахэр кIуэ пэтми нэхъыбэ хъуащ иужьрей илъэсипщIхэм. Ахэр икъукIэ узыгъэпIейтейщ икIи нэхъа­пэм къызэрытщыхъум елъытауэ нэхъыбэ мэхъу
«БжыгъэкIэ къэгъэщэ­бэн» жыхуаIэ политикэм, къыхалъхьа нэгъуэщI лъэбакъуэхэм гугъуехьхэр къы­зэнэкIыным хуэунэтIауэ куэд яхузэфIэкIакъым, атIэ ахэр тIэкIу IуагъэкIуэтауэ аращ. Къапщтэмэ, сатууш­хуэр дунейпсо экономикэм зезыгъэужь къарууэ щы­тыжкъым. Экономикэр ипэ­кIэ зышэну къаруущIэр, иджырей технологиер лъабжьэ зыхуэхъун хуеяр, зэкIэ зэтраухуэ къудейуэ аращ икIи и лъэщагъ псомкIи лэжьэн щIидзакъым. КъимыдэкIэ, дунейпсо экономикэр хыхьащ сату зауэхэмрэ лъэпкъ экономикэр хамэ къэ­ралхэм ейм япеуэфы­ным нахуэу е щэхуу пэры­уэнымрэ я лъэхъэнэм. А псом я щхьэусыгъуэ нэ­хъыщ­хьэр ХХ лIэщIыгъуэм       и кIэухым къыхалъхьа глобализацэм и щапхъэр зы­зыужь экономикэ щыты­кIэщIэм къигъэувхэм кIуэ пэтми нэхъ пэIэщIэ зэры­хъурщ.
Зыужьыныгъэм и мардэщIэ зэпIэзэрыт икIи за­хуагъэ зыхэлъ зэхэлъхьэн папщIэ зэгурыIуэныгъэ­щIэ­хэр зэщIылIэн зэрыхуейр нэрылъагъущ. Сыт апхуэдэ зэгурыIуэныгъэхэмрэ псом я дежкIи зыуэ щыт хабзэ­хэмрэ унафэ зытращIы­хьыфынур? Псом япэрауэ, абыхэм зэрагъэкIуэнущ лъэп­къым экономикэ и лъэныкъуэкIэ и сэбэп зыхэлъ­хэр, зэдэлэжьэным пыщIа хабзэхэр, зыужьыкIэ щхьэ­хуэхэр зиIэ къэрал зэхуэ­мыдэхэр зэхьэзэхуэнымрэ зэдэлэжьэнымрэ, щхьэж и деж щыщыIэ щытыкIэ хэ­хахэмрэ я фейдэ зыхэлъ­хэмрэ къэлъытэныр. Мис апхуэдэ лъабжьэм тетущ ­дунейпсо сатур иджыпсту щыIэ щытыкIэм зэрытебгъэпсыхьыфынур икIи Дунейпсо сату зэгухьэныгъэм и лэжьыгъэр зэрыпхуегъэ­фIэкIуэнур, дунейпсо къэ­рал къулыкъущIапIэхэр къалэныщIэхэм зэрыпхуегъэувэлIэнур, зызыужь къэралхэр, зи промышленностыр, мэкъумэш, социальнэ IэнатIэхэр щIэм тету зегъэу­жьы­ным елэжьхэри абыхэм яхэту, зыхуэныкъуэхэмрэ я сэбэп зыхэлъхэмрэ къызэ­рып­хуэлъытэнур»
Путин Владимир жэрдэм къыхилъхьащ зыужьыкIэм и щапхъэ нэхъыфIхэр щызэ­хуэпхьэс хъуну хъыбарегъащIэ банк, зэIухауэ, псоми къагъэсэбэпыфу лэжьэну, къызэгъэпэщыным теухуауэ: «Урысейр хьэзырщ ап­хуэдэ хъыбарегъащIэ плат­формэм хэIущIыIу щищIыну социальнэ, демографие, экономикэ IэнатIэхэм щиIэ зэфIэкIхэр зэ­рызыIэригъэхьа щIыкIэм и щэхухэр икIи нэгъуэщI къэралхэмрэ дунейпсо зэгухьэныгъэхэмрэ кърегъэб­лагъэ апхуэдэ жэрдэмыр къыдаIыгъыну. Технологие и лъэныкъуэкIэ зиужьыным къэралхэмрэ цIыхухэмрэ зэкъуигъэувапхъэщ, армыхъу­мэ зэпэщIигъэувэн хуейуэ аракъым. ИкIи абы папщIэ дэ зэпыщIэныгъэ быдэ дяку дэлъын хуейщ икIи IэнатIэ нэхъыщхьэхэм, псалъэм ­папщIэ технологие лъагэр зи лъабжьэ Iуэхутхьэбзэхэр щIэным, егъэджэныгъэм, технологиехэмкIэ зэхъуэ­жэным, бжыгъэр зи лъабжьэ экономикэмрэ хъыбар­егъащIэ IэнатIэмрэ дыщы­зэ­рыгъэпэжу дызэ­дэлэ­жьэн хуейщ. Пэжщ, апхуэдэу Iуэхур зэтебухуэныр тыншу щытынукъым, ауэ аращ и хэкIыпIэр дзыхь зэхуэтщI дыхъужыным, икIи нэгъуэщI гъуэгу дэ диIэкъым».
Абы и лъэныкъуэкIэ япэ лъэбакъуэу Путин Владимир къигъэлъэгъуащ эко­номикэшхуэм зегъэу­жьы­нымрэ сатумрэ я IэнатIэ ­нэхъыщхьэхэм зэпэ­щIэ­ты­ныгъэр ящхьэщыхыныр, ап­хуэдэуи хущхъуэхэр, медицинэ оборудованэхэр, щIы­уэп­сымрэ дуней щы­ты­кIэмрэ ятещIэ хьэлъагъыр зыгъэмэщIэфыну Iэмэ­псы­мэхэу ЖКХ-м, энергетикэм къыщагъэсэбэпхэр зэхуе­гъэшэныр санкцэ зауэм щыхъумэныр.
Иджыпсту дунейм щы­зэфIэува хабзэхэр щыхьэт тохъуэ, къыхигъэщащ Урысейм и Президентым, къэ­ралым и мыхьэнэр, абы и суверенитетымрэ дунейм щиIыгъ увыпIэмрэ зы­хуэдэр къэзыгъэлъагъуэу щытыр цIыхур тыншу, зы­хуей игъуэту псэуныр, абы и зэчийхэр къызыкъуихы­нымкIэ иIэ Iэмалхэр, жы­лагъуэмрэ къэралымрэ къы­щыхъу технологие зэхъуэкIыныгъэхэр, хьэрычэт щIэнымкIэ щхьэхуиту щы­тыныр зэрыарам: «Абы ипкъ иткIэ, дэ дубзыхуащ экономикэм зегъэужьы­нымрэ ди цIыхухэм я хэ­хъуэхэр нэхъыбэ щIы­нымрэ, тхьэмыщкIэхэм я бжыгъэр гъэмэщIэным, ди деж щыпсэухэр нэхъ гъащIэ кIыхь хъуным, егъэ­джэныгъэм, узыншагъэр хъумэным, дыкъэзыухъуреихь дунейм хуэсакъы­ным пыщIа къалэн нэхъыщхьэхэр. А мурадхэр зэгъэхъулIэным хуэунэтIащ дэ дгъэзащIэ лъэпкъ проектхэр
Урысейм иIэщ технологие нэхъыфI дыдэхэр зэ­хэлъхьэным елэжьыфыну щIэныгъэ лэжьакIуэхэр, абы папщIэ зыхуеину лъабжьэ лъэщ. Апхуэдэу щы­щыткIэ, къыхызолъхьэ ­компаниехэр, апхуэдэуи урысей уней компание щхьэ­хуэхэр щIэны­гъэ-тех­нологие унэтIыныгъэм зегъэужьыным пыщIа Iуэху­хэмкIэ къэралым дзей хуэхъуну. Апхуэдэ зэдэ­лэ­жьэ­ныгъэм кърикIуэн хуейщ щIэупщIэшхуэ зиIэну продукцэщIэхэр къыщIэгъэ­кIыныр, Iуэхутхьэбзэхэр къэ­рал кIуэцIми нэгъуэщI хэкухэми щыщIэныр. Къэ­ралым и дежкIэ ар увынущ технологие лъабжьэ лъэщ зэтеухуэныкIэ ипэкIэ зэ­рыбэкъуэн Iэмалу, компаниехэм - технологие лъэхъэнэщIэм хэбэкъуэным-кIэ лъэкIыныгъэ къезыту. Правительствэм къалэн щызощI а лэжьыгъэр къы­зэригъэпэщыну»
IэнатIэщIэхэм папщIэ, къыхигъэщащ къэралым и УнафэщIым, дыхуей хъунущ щIэныгъэщIэхэр зыбгъэдэлъ IэщIагъэлIхэм икIи зэры­ла­жьэу щыIэ программэхэмрэ щIэныгъэ зэрырат щIыкIэм-рэ егъэ­фIэкIуапхъэщ. 2019 гъэм Къэзан щызэхэтынущ IэщIагъэм зэрыхуэIэзэр наIуэ къыщащI WorldSkills дунейпсо зэпеуэр. Абы япэ дыдэу, Урысейм и жэрдэмкIэ хагъэхьащ къэкIуэну зэманым хуэгъэпса IэщIагъэхэмкIэ, абыхэм квант щIэныпхъэхэм епхахэри яхэту, зэпеуэхэр. Апхуэдэуи «Урысейр Iэмалхэм я къэралщ» Iыхьэр хэтынущ, дэтхэнэ зыми и зэ­фIэкIым щыхигъэхъуэфын, ар здынэсыр щигъэунэхуфын папщIэ. А зэпеуэм хыхьэу екIуэкIыну конкурс­хэм, зэхьэзэхуэхэм, олимпиадэхэм хэт хъунущ Урысейм и мызакъуэу, нэгъуэщI къэ­ралхэми къикIа школа­кIуэ­хэри, щIалэгъуалэри, нэхъыжьхэри: «ЦIыхуу къы­зэщIиубыдэм и куэдагъкIэ IэщIагъэхэм ятеухуа апхуэдэ проект нэгъуэщI зыщIыпIи щыIэкъым. 2018 - 2019 гъэхэм я закъуэу абы кърихьэлIащ цIыху мин 1600-рэ. Iэмал имыIэу зедгъэужьынущ апхуэдэ Iуэхухэм, абы къихь сэбэпынагъми хэдгъэхъуэнущ, нэхъ зэIухауэ щытынущ, сыту жыпIэмэ, гушхуэныгъэ зыхэлъ, зэчий зыбгъэдэлъ цIыху нэхъыбэ бизнесымрэ щIэныгъэмрэ, къэрал унафэ щIыным, социальнэ IэнатIэм къыхыхьэху, дэ нэхъыфIу зэ­фIэдгъэкIыфынущ зыужьы­ныгъэм къыщытпэщыт къалэнхэр, ди къэралыр адрей хэкухэм япеуэнымкIэ Iэмал нэхъыбэ диIэ хъунущ».
Къигъэлъэгъуа къалэнхэр гъэзэщIэнымкIэ сэбэп хъуну щытыкIэ къызэгъэпэщыным и гугъу щищIым, Путин В. В. къытеувыIащ бизнесым хуэщ­хьэпэну Iуэхухэм, нэхъыбэрэ къагъэсэбэп Iэмалхэм я фIагъыр егъэфIэ­кIуэным: «ЩIыналъэхэм ­щыхохъуэ хьэрычэтыщIэхэр къы­дэхьэхыным, инвестицэхэмрэ проектхэмрэ хэп­щэным теухуауэ яку дэлъ зэхьэзэхуэм. ХэпщIыкIыу ефIэкIуащ унафэ зыщI гуп­хэм я лэжьэкIэр. СиIэ хъуа ­Iэмалыр къэзгъэсэбэпу, ­щIыналъэхэм я унафэщI­-хэм, Президентым и полномочнэ лIыкIуэу къэралым и федеральнэ округхэм щыIэ­хэм захузогъазэ лъэпкъ проектхэм, зыужьыныгъэм хуэгъэпса нэгъуэщI проектхэр гъэзэщIэным уней капиталыр къыхэшэным нэхъ жы­джэру елэжьыну, абы пап­щIи инвестицэхэмкIэ Урысей фондым къарит Iэмалхэр, нэгъуэщI иджырей, фейдэ къэзыту лажьэ Iэмалхэр къагъэсэбэпыну/
ЗэхъуэкIыныгъэфIхэр щы­Iэщ хьэрычэт зэдэщIэнымкIэ IэнатIэм, ауэ дызыгъэ­пIейтей гугъуехьхэр иджыри мащIэкъым. Псом япэрауэ, ныкъусаныгъэхэр къыхокI языныкъуэхэр лэжьэ­кIэ­жьым зэрытетым, къэп­щы­такIуэ-кIэлъыплъакIуэхэр егъэ­леяуэ зэрыкуэдым, ­лъабжьэ гуэри ямыIэу, уеблэмэ щыIэ законхэр къызэпауду, хабзэхъумэ органхэр хьэрычэтыщIэ IэнатIэм, компаниехэм я лэжьыгъэм щыхэIэбэ къызэрыхъум. Мы гъэм дэ къэпщытэнымрэ кIэлъыплъынымрэ елэжь ­IэнатIэхэм щедгъэжьащ ­совет зэман лъандэрэ зихуэдэ къэмыхъуа зэхъуэ­кIыныгъэ куухэр. Фигу къэзгъэкIыжынщи, 2021 гъэм и щIышылэм и 1-м щегъэ­жьауэ лэжьэжынукъым нэхъапэм дызытета, и нэхъыбапIэкIэ жьы хъуа мардэ-­хабзэ лъабжьэр. Абы и пIэкIэ зэхалъхьэн хуейщ ­хуагъэув мардэхэр зыхуэдэр IупщIу щыубзыхуа системэ: къэрал органхэр зым ищIам адрейр щытеIэзэщIыхьыж къэхъуныр Iэмал зимыIэщ, имычэзууэ IуэхущIапIэр ­къапщытэну хуит зыщI щхьэусыгъуэхэр ягъэмэ­щIащ, апхуэдэуи нэхъапэм ныкъусаныгъэ мыхьэнэншэ фIэкIа къыщыщIамыгъэща IуэхущIапIэхэр нэхъ мащIэ­рэ къэпщытэныр мардэу щыгъэува щытыкIэхэр хабзэщIэм хэлъынущ.
КъэпщытакIуэ-кIэлъып­лъакIуэ органхэм я лэжьыгъэм кърикIуахэр зы лъэныкъуэкIэ, езы хьэрычэ­ты­-щIэхэм къата бжыгъэхэр ­мыд­рей лъэныкъуэкIэ щы­зэпа­лъытыж хъыбарегъащIэ IэнатIэм мы гъэм лэ­жьэн щIидзэнущ икIи абыхэм къагъэлъагъуэ сыт ­хуэ­дэ зэхуэмыхъуныгъэри икIэ­щIыпIэкIэ зэхагъэкIынущ. Ди Iуэху щIэкIэм и купщIэу щытын хуейр законодательствэр егъэ­фIэ­кIуэ­нырщ, уней мылъкум теухуа хабзэр гъэбыдэнырщ, бизнесыр теIэпхъэ ящIын сыт хуэдэ Iэмалри къызэпыу­дынырщ, хабзэхъумэ, суд ­IэнатIэхэм цIыху хьэрэ­мышх­хэр хэгъэкъэбзы­кIы­ным ­хуэгъэза лэжьыгъэр егъэ­кIуэ­кIынырщ. Апхуэдэ лэ­жьыгъэм фIы кърикIуэн папщIэ нэхъыщхьэ дыдэр хьэрычэт Iуэхур IупщIу, зыри щIэмыуфауэ егъэкIуэ­кIы­нырщ. Хабзэхъумэ орган-хэм хьэрычэтыщIэхэм яхуэгъэзауэ ялэжь мыхъумы­щIа­гъэхэм я хъыбар зы­хуэфащэ органхэм ирагъэщIэфу Iуэхур зэтраублэнущ мы илъэсым къы­щыщIэдзауэ. Апхуэдэу зэIухауэ Iуэху зэдэщIэныр ­увынущ жылагъуэм, хьэ­рычэт IэнатIэм, къэралым дзыхь зэхуащIыным и шэ­сыпIэу», - къыхигъэщащ Путин В. В.

КъБР-м и Iэтащхьэмрэ Правительствэмрэ я пресс-IуэхущIапIэ