Бу кюнледе Къабарты-Малкъар Совет Союзну Жигити Байсолтанланы Алим туугъанлы 100 жыл болгъанын белгилейди. Анга аталып, батырны туугъан кюнюнде Нальчикде Къырал концерт залда къууанч жыйылыу болгъанды. Аны Россейни сыйлы артисти Бапыналаны Зариф бардыргъанды.
Ингир «Атамы юсюнден айтыгъыз хапар» деген документли кинону презентациясы бла башланнганды. Аны автору Сабанчыланы Арипады. Фильм Алимни жашы Валерийни атасыны юсюнден оюмларындан, аны бла бирге жигитни уруш тенглери Арсен Кафоевни, Сергей Стеблинскийни, Василий Голубевни, къарындашы Байсолтанланы Сафарны, къайыны Иван Давыденкону эм башха аны таныгъанланы эсгериулеринден къуралгъанды. Ол Нальчикде, Яникойда, Котляревская станицада алыннганды. Ары Петербургда музейден кёрмюч, анда Байсолтан улуну аты жазылгъан эсгертме да киргендиле. Текстни Къулийланы Алим окъугъанды. Аны айбатлагъан а аскер жырланы макъамлары болгъанды.
Кино, бек биринчиден, анга ат берген жырда айтылгъаныча (сёзлери Лев Куклинни, музыкасы Андрей Петровну), Байсолтанланы Валерийни юлгюсюнде Уллу Ата журт урушда жоюлгъан аталарындан тансыкълыкъларын алалмай къалгъан неда аны чыртда танымагъан, алай излеп тургъан уруш сабийлени жарсыуларын ачыкълайды. Аны бла бирге анда миллет ёхтемлигибиз Байсолтанланы Алимни къысха ёмюрюнден юзюкле суратланадыла. Кинону жаратханла, жаратмагъанла да болурла, быллай ишде ол тёреди, алай къарагъанланы бир ненча кере кёллери толгъаны уа кертиди.
Нальчик шахарда Урушну, урунууну, Сауутланнган кючлени эмда право низамны сакълаучу органларыны ветеранларыны советини председатели Абдуллаланы Мустафа, жигитни юсюнден кёп ёхтемлик берген сёз айтып, аны кеси онжыллыгъында уруш бара тургъан заманда ол Кёнделеннге келгенинде кёргенин, аны тенглери бла таныш болгъанын да айтханды. Ызы бла таулу жаш жыйырма тёрт жылында эскадрильяны командири болгъанын, ол кёкге чыкъса, немислиле аны рацияла бла бир бирге билдиргенлерин да эсгертгенди. Мустафа, сабий заманында ариу аскер кийимли, орденли Алимни кёргенден арысында лётчик болургъа термилгенин, алай кёкге чыгъаргъа саулугъу жарамай, отуз эки жылны противовоздушный оборонаны аскерлеринде къуллукъ этгенин да чертгенди.
Аны бла бирге ол малкъар халкъны арасында фашизм бла урушха къатышханла хар юйюрде да болгъанларын, ол такъыр жыллада урушха болушлукъгъа бизде 168 минг сом жыйылгъанын эсгертип, биз тарыхыбызны жазаргъа, аланы хар бирини аты бла терекле ёсдюрюрге керекбиз дегенди. Сёзюн а: «Жигитни эсгертмеси – кёк, обасы тенгиз болгъанды», – деп бошагъанды.
КъМР-ни Парламентини Председателини орунбасары Жанатайланы Салим: «Къулийланы Къайсын бла Байсолтанланы Алим бизни халкъыбызны белгилеридиле. Жаш адамла алагъа ушаргъа итинселе, ол бек иги боллукъду. Байсолтанлары бир бирге сормай танырча ушайдыла. Бетлери – халал, ачыкъ, ариу. Ала жашасынла Алим жашамай кетгенни да», – дегенди.
КъМР-ни сыйлы журналисти, Къабарты-Малкъарны Журналистлерини союзуну правленини председатели Шауаланы Разият, ведомствону атындан махтау къагъыт берип, аны чынтты журналист болгъанын, бу кинону тынгылы этер ючюн кече-кюн демей кюрешгенин да чертип, Сабанчыланы Арипаны алгъышлагъанды. Ызы бла жигитни асыры сюйгенден, таулула сабийлерине аны атын атагъанларын да белгилегенди эм аны жашы Валерийге эндиге дери айталмай тургъанын бу кинода ачыкълагъаны ючюн ыразылыгъын билдиргенди.
Чегем районну администрациясыны таматасы Артур Текушев урушха къатышхан белгили чегемли жигитлени атларын санап, ала районнга, республикагъа, Россейге да махтау келтиргенлерин айтып, бу фильмни этгенлеге, Байсолтан улуну жууукъ-ахлуларына да саулукъ тежегенди.
Жюз жылгъа жете тургъан чегемли къарт Габоланы Аслан сахнагъа чыкъгъанда, зал ёрге кётюрюлюп, анга алай сый бергенди. Огъурлу къарт, Алимни сабий заманында кёргенин эсгерип, аны ата юйюнде ачыла тургъан музейге экспонатха къынлы бичакъ (кортик) бергенди.
КъМР-ни халкъ поэти Гуртуланы Салих Байсолтан улугъа сыйлы ат 1942 жылда – бек къыйын кезиуде берилгенин, ол а тинибиз сынмагъаныны белгиси болгъанын белгилеп, аны юсюнден биринчи китапны жазгъан белгили журналист Занкишиланы Хусейинни да эсгерип, жигитге атап жазгъан поэмасындан юзюк окъугъанды. Аны бла бирге Гурту улу быллай жыйылыула битеу элледе, школлада да бардырылыргъа керекдиле, Уллу Хорламны жетмиш бешжыллыгъы аллыбыздады, бу бюгюн биз къарагъан кино уа кёп жыллагъа ётгюрлюкню дерсиди, дегенди. Ол «Балтийское море» деген романны жигити Алимди деп да къошханды.
Яникой элни администрациясыны таматасы Беппайланы Илияс Алимни намысына аны туугъан кюнюнде сабийле элни ичи бла Хорламны байрагъын элтгенлерин билдирип, аны жашы Валерийге элни атындан къама бергенди. Саугъала дагъыда болгъандыла – жамычы бла таулу бёрк да кийдиргендиле ол кюн Жигитни жашына экиге айланнган къарындашлары.
Алимни эгечинден туугъан Мызыланы Таубий а жигитни юсюнден китап жаза туруп болгъан тюбешиулени эсгергенди. Ызы бла ол Къазакъланы Борисни Байсолтан улуна аталгъан назмусун окъугъанды.
Совет Союзну Жигити Байсолтанланы Алим туугъанлы 100 жыл болгъанына атап, юбилей кюнню аллында белгили альпинистле Ёлмезланы Абдул-Халим, Хаджиланы Азнор, Гузойланы Асхат эм Геляхланы Солтан Минги таугъа ёрлегендиле. Ала сахнагъа чыкъгъанда, адамла бары да ёрге къобуп, алай салам бергендиле.
Абдул-Халим, кюн бузулуп, Минги таугъа жоллары тынч болмагъанын, алай жигитибизни сыйына баргъанларын эсеплеп, жашланы бири да артха турмай, алгъа баргъанларын билдиргенди эм «Къайсыннга жюз атлам» фондну председатели Тетууланы Хадисге анга хар жолдан баннерле хазырлагъаны ючюн ыразылыгъын айтханды. «Алимни аты бла Чегем ауузда, Бахсан тарында да бардыла тау тёппеле. Ол жашлай кетгенди кёкге, жерде уа бизге юлгю болуп къалгъанды. Бюгюн манга дагъыда бир шарт бла багъалыды – анамы туугъан кюнюдю», – деп да къошханды ол.
Аны бла бирге баргъан жашладан дагъыда Хаджиланы Азнор сёлешгенди. «Мен бизни, къарачай-малкъар халкъны, Алимча белгили аскерчиси болгъаны бла ёхтемленеме эм анга бек къууанама. Къоркъуулу болса да жолубуз, аны батырыбызгъа атагъаныбыз себепли, къолубуздан келгенни этгенбиз», – дегенди ол эм кинону алдыргъанлагъа ыразылыкъ сёзюн айтханды. Жашла Минги таугъа чыгъаргъан баннер а Алимни музейин жасарыкъды.
Ол ингирде ары келгенлени тепсеулери бла «Балкария», жырлары бла «Эрирей» эм «Жашлыкъ» ансамбльле, Жуболаны Жамболат, Текуланы Амырбий, Сарбашланы Азнор, Атмырзаланы Элдар, Ауес Зеушев, Жаникаланы Элдар, Таукенланы Салим, Байсолтанланы Инара эм Бапыналаны Зариф къууандыргъандыла. Ингир Къулийланы Къайсынны жигитликни юсюнден назмулары бла бошалгъанды.
