«Кавказ Ищхъэрэм и щIыналъэ зэхуаку ветеринар лабораторэ» къэрал IуэхущIапIэм и Къэбэрдей-Балъкъэр щIыналъэ ­къудамэм и унафэщI, Дунейпсо Адыгэ Хасэм и тхьэмадэ Сэхъурокъуэ Хьэутийрэ «Гъавэм и фIагъыр къэзыпщытэ IэнатIэ» къэрал IуэхущIапIэм Ставрополь щиIэ къудамэм и унафэщI Котло Анатолийрэ удз гъэгъахэр тралъхьащ 1941 - 1945 гъэ­хэм ­Хэку зауэшхуэм хэкIуэда зауэлIхэм ­хуагъэува «ЩIыхьым и Маф

Нобэ, накъыгъэм и 11-м илъэси 105-рэ ирокъу «Бгырыс респуб­ликэ» цIэмкIэ тхыдэм къыхэна къэралыгъуэр къызэрыунэхурэ. Зы илъэсрэ махуэ 13-рэ фIэкIа ­картэм имыта а щIыналъэм гуращэу къыдэушамрэ дэкIуэдыжам­-рэ ущегупсыскIэ, уигу къэкIыжыр зы псалъэжьщ: «Ущытмэ - далъэ, ущылъмэ - убзэ». 

Осетие Ищхъэрэ - Алание Республикэм и къалащхьэ Владикавказ щекIуэкIащ курыт школым ­щадж предмет зыбжанэмкIэ ныбжьыщIэхэр щызэпеуа ЕтIуанэ щIыналъэпсо олимпиадэр. «Ды­зыхущIэкъур щIэныгъэрщ» фIэщыгъэр зиIа зэпеуэ иным Кавказ Ищхъэрэ федеральнэ щIыналъэм хиубыдэ щIыпIэхэм щыщ школакIуэ 35-рэ хэтащ.

Адыгэм ди мащIэкъым къыщалъхуа жы­лэм, зыщыщ лъэп­къым, и адэжь щIы­налъэм я пщIэр зыIэт нэхъыжьыфIхэр. Лъэпкъ хабзэмрэ нэ­мы­сымрэ зыдалъагъу, абыкIэ щIэблэм щапхъэ яхуэхъу а цIыху­хэращ «Ар адыгэщ!» псалъэр Iэтауэ же­зыгъэIэр. Апхуэдэ­хэм ящыщщ Шытхьэлэ ­къуажэм щы­псэу Джатокъуэ Анурбий Исуф и къуэр. 

УФ-м и МВД-м Дзэлыкъуэ щIыналъэм щиIэ къудамэм и IэщIагъэлIхэм лэжьыгъэшхуэ ирагъэкIуэкI гъуэгум шынагъуэншагъэр къыщызэгъэпэщыным, къэхъу зэжьэхэуэхэр нэхъ мащIэ хъуным хуэунэтIауэ. Ахэр ядолажьэ КъБР-м и еджапIэ нэхъыщхьэхэм, курыт щIэныгъэрэ IэщIагъэрэ щрагъэгъуэтхэм я студентхэм, гъуэгу шынагъуэншагъэмкIэ щIэныгъэ бгъэдалъхьэу, апхуэдэ гузэвэгъуэ хэхуахэм япэ дэIэпыкъуныгъэ зэретыпхъэм хуагъасэу.

Зауэ нэужьым илъэс 17-кIэ текIуэныгъэр ягъэлъэпIакъым, зыгъэпсэхугъуэ махуэуи щытакъым. Махуэшхуэр гъэлъэпIэн зэрыхуейр къыщыхалъхьар 1965 гъэращ. Тхыдэджхэм зэрыхуагъэфащэмкIэ, Совет властыр куэд зи нэгу щIэкIа ветеранхэм щышынэу арат. Ауэ ягъэхъыбарыр нэгъуэщIт - зауэр зыщагъэгъупщауэ, я къарур зэрыщыту къэралыр къэIэтыжыным хуаунэтIауэ жаIэрт.

Ди къэралым и дэнэ щIыпIи хуэдэу, Къэбэрдей-Балъкъэрми мы махуэхэм щокIуэкI 1941 - 1945 гъэхэм щыIа Хэку зауэш­хуэм СССР-м текIуэныгъэ къы­зэ­рыщихь­рэ илъэс 78-рэ зэрыхъур гъэ­лъэпIэным хуэ­гъэпса лэжьыгъэ зэ­мылIэужьыгъуэ­хэр. Къызэрагъэпэщ гъэ­лъэгъуныгъэ куп­щIафIэхэр, щэнхабзэ зэхыхьэ гъэщIэгъуэнхэр, тхыдэр зи лъабжьэ зэIущIэ инхэр. Iуэхум хьэ­лэ­мэту щыбгъэдыхьащ Шэрэдж районым.

Зэманым зи лъэужь дэ­мы­кIуэд Iуэху, махуэ хэха куэд щыIэщ. Апхуэдэщ кIуэ пэтми нэхъ гуащIэжу зыхэт­щIэ, лIакъуэ-лIакъуэкIэрэ зэIэ­пах, зи пщIэр лъагэ, зи мыхьэнэр ин – ТекIуэныгъэм и махуэшхуэр. Мыр ди къэралым щагъэлъапIэ махуэ нэхъыщхьэхэм ящыщщ. Сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, Те­кIуэныгъэм ди къэралым щIитар мащIэкъым, ар цIыху мелуанхэм я гъащIэщ, сэлэт хахуэхэмрэ лIыхъужь­хэм я гуащIэщ.

2023 гъэм илъэс 78-рэ ирокъу Те­кIуэныгъэ Иныр ди къэралым къы­зэрихьрэ. Нэмыцэ зэрыпхъуакIуэхэм къэралым и лъэр щIауду зыIэщIалъхьэжыну иужь щихьэм, ди хэкум лъэпкъыу исыр зылI и быну зэкъуэувэри, бийм пэуващ. Махуэ 1418-кIэ екIуэкIа зауэм цIыху мелуан 27-рэ хэ­кIуэдащ.

Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм мы гъэм етхуанэу щекIуэкIащ «ТекIуэныгъэм и диктанткIэ» зэджэ, гъэсэныгъэ мыхьэнэшхуэ зиIэ тхыдэ Iуэхугъуэр. Хэку зауэшхуэм и напэкIуэцIхэр щIэрыщIэу къызэзыгъэдзэкIыж а гукъэкI дахэр хуэунэтIащ цIыхубэм тхыдэм теухуауэ щIалэгъуалэм ябгъэдэлъ щIэныгъэм хэгъэхъуэным, зи лъахэрэ зи лъэпкърэ фIыуэ зылъагъу щIэблэ къэгъэтэджыным.