1769 гъэм щэкIуэгъуэм и 26-м (иужькIэ дыгъэгъазэм и 9-м ядзыжащ), Георгий щихъым и махуэм ирихьэлIэу,  пащтыхь гуащэ Екатеринэ ЕтIуанэм и унафэкIэ къаублауэ щытащ Георгий щихъым и орденыр яту. Дызэрыщыгъуазэщи, офицерхэр зэрагъэлъапIэ дамыгъэхэм я нэхъыщхьэ дыдэр аращ. Ар зрату щытар зауэм лIыгъэкIэ къыхэщхьэхукIа, къэралым хуэщхьэпэн чэнджэщ зыта офицерхэр, генералхэр, дзэпщхэр  арат. 

Уи гуащIэр, уи зэфIэкIыр, уи гугъуехьыр, уи бын къэпIэтын папщIэ куэд дыдэм зэрызыхуэбгъэныкъуэр, уи къаруи уи зэмани узэремыблэжыр сабийхэмрэ уи благъэ-Iыхьлыхэмрэ я мызакъуэу къэралми къыщилъытэм и деж, ар зэрыгухэхъуэм шэч хэлъкъым.

ТхылъыщIэ

ТекIуэныгъэ Иныр илъэс 78-рэ щрикъум ирихьэлIэу къыдагъэкIащ КъБР-м щIэныгъэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, КъБКъУ-м и социально-гуманитарнэ институтым урысыбзэмрэ бзэ щIэныгъэхэмкIэ и кафедрэм и унафэщI, филологие щIэныгъэхэмкIэ  доктор, профессор Башиевэ Светланэ и «Бессмертный полк Кабардино-Балкарского государственного университета» тхылъыр.

Ныбжьышхуэ зиIэ жыгыу дунейм куэд тетщ, езыхэм я тхыдэ яIэжрэ, цIыху куэдым ахэр зрагъэлъагъун къудей щхьэкIэ гъуэгуанэшхуэхэр хузэпачу.

Апхуэдэхэм ящыщ зыщ Мэчэрэ Дамаскрэ яку дэлъ сату гъуэгу щхьэIум тет дей цIыкIу (фисташки) жыгыр. Ар Иордан пащтыхьыгъуэм и къалащхьэм километри 156-кIэ пэжыжьэу къумым итщ. ЩIэныгъэлIхэм къызэрахутамкIэ, жыгым и ныбжьыр илъэс 1500-рэ мэхъу.

Хъыбар

Шырэ уанэрэ зэхуэсхьыфыртэкъым, ауэ сыкъаIэтрэ сагъэшэсмэ, жыхуаIэм сынэсырти, сыкъэкIуэжыни схузэфIэкIырт, Динэху (арат зэреджэр) нанэу жэнэтыр тыншыпIэ зыхуэхъуным мы псысэр къыщызжиIэжам щыгъуэ.

Еуэщ-еIэщ аби, - жеIэ, - къуажэ гуэрым зы пщыжь дэст. Абы зы пхъу закъуэ иIэти, тхьэIухудт. И IэпкълъэпкъкIи зэкIужт, езым нурыр къыщхьэщихырт. ЦIыхухэри НурэкIэ еджэ хъуат.

Накъыгъэм и 15-р Климатым и махуэщ. Ар ягъэлъапIэ экологие шынагъуэншагъэр къызэгъэпэщыным  телажьэ IэщIагъэлIхэм, щIыуэпсым и щытыкIэм кIэлъыплъ къэхутакIуэхэм, къэрал властым щыщхэм, щIэныгъэлIхэм, нэгъуэщIхэми.
 Зыдэзыгъазэр ди закъуэкъым

Мечиев Кязим и цIэр зезыхьэ НыбжьыщIэ библиотекэм иджыблагъэ щекIуэкIащ «Сабийхэм зауэм теухуа тхыгъэ дакъыхуоджэ» фIэщыгъэм щIэт зэIущIэ.

Пасэрей тхыдэжьым ипэжыпIэкIэ зэхэтхыкIарэ, лъэхъэнэжьым къыщекIуэкIа щIэныгъэхэм я щэху хъумапIэу библиотекэ телъыджэхэр зэрыщыIам щыхьэт техъуэ хъыбархэмрэ дэфтэрхэмрэ къэсыжащ нобэм. Александрие библиотекэм и закъуэкъым дуней псом щыцIэрыIуэу ди лъэхъэнэм ипэкIэ щыIар. Апхуэдэщ урыс пащтыхьышхуэ Иуан Ябгэр дунейм ехыжа нэужь уэхбзэх хъуа тхылъ телъыджэхэр. 

1800 гъэм электричествэр къэунэхуауэ къалъытэ. Абы щыгъуэ итальян Вольт Алесандро ищIащ электрическэ ток зрикIуэ япэ Iэмэпсымэр. ИужькIэ, Фарадей Майкл, Тесла Никола сымэ я хэлъхьэныгъэшхуэкIэ электрическэ Iэмэпсымэ зэмылIэужьыгъуэхэр къежьащ. «Электричествэ» псалъэр грекыбзэм къикIащ, «мэзышмывэ» («янтарь») жиIэу къокI.